JOHANNES DUNS SCOTUS OPERA OMNIA XI. 1

JOHANNES DUNS SCOTUS

OPERA OMNIA

XL 1

o

1969

GEORG OLMS VERLAGSBUCHHANDLUNG HILDESHEIM

Die Originaivorlage fiir diesen Faksimiledruck ist im Besitz

der Niedersaclisischen Staats- und Universitatsbibliothek Gottingen.

Signatur: 2° Patr. Lat. 1842/3

Die falsche Paginierung sowie die teilweise

schlecht ausgedruckten Passagen der Originalvorlage

wurden beibehaiten.

3

165 07 16393

Reprografischer Nachdruck der Ausgabe Lyon 1639

Printed in Germany

Herstellung: fotokop W. Weihert, Darmstadt

Best.-Nr. 5101864

ioanniYdvns

s c o T L

DOCTORIS SVBTILIS,

ORDINIS MINORVM,

REPORTATA PARISIENSIA,

^Annotationihui marginalibM, Do£torumque celehriorum ante quamlihet QjfMo-

nem citationibus exomata , ^ Scholijs per textum infertis tliuflratzt,

per R.'P,F. Hvcoi^EM C a v e l l v m.

HAC VERO' EDITIONE AD VETVSTORVM

cxemplarium collationem recognita,$C innumeris prope mendis

cxpurgata, opera R. P. F. Ly cje V V a d d i n g i

Hiberni.

TOMI VNDECIMI PARS PRIMA.

LVGDVNL

SumptibusLAVRENTII DVRAND.

*3f. T>C. XXXIX.

CVM PRIVILEGIO REGIS.

CENS VR A

R. P. R LVCJE

WADDINGI

H I B E R N I

T>E REPORTAnS T A R l S I E N S I BVS.

E M o eft, quincgct Scotum Parifiis legifTe , & repctitis Com- mentariis Magiftrum illuftrafle. Primo id prarftitit Oxonij dif- fusc,non tamen integre , vti alias * prxmonuimus : hicplc- nius perfecit , ad fingulas diftindiones adhibita interprc- tatione. Plurima ex illo opere reportauit , feu tranfportauit ad hos Commentarios , qua de caufa paffim Reportata ', fcu Reportationes , vocantur , &: a loco , Scriptum , feu Leclura Pa- rtjienjis. Opus hoc magnopere commendant , atque a con- traftiori ftylo , a clariori methodo , a fohdiori refolutione Oxo- nienli prceferunt loanncs Maior , & Hugo Cauellus in hmine fuarum editionum. Ego profedo non contemncndum putem , imo fidenter dixcrim valdc placiturum iis, qui in vafto , &: vario rerum Theologicarum ftudio brcuius & clariiis cupiunt cdoce- ri. Oxonicnli non aufim prxferre, quippc ilhnc potillima quxque huc tranflata funt, ncqueahud hoc videtur, quam Oxonienfis planum, & vtile corapendium. Solahic Thcologica tradat, & raro interfcrit Philofophica, qux tamen paflim in Oxonienfi , ma- ximo ahquando legcntium tacdio , permifcct. Quseftionum refolutiones ferm^ cjedem iunt vtrobique, & rariflimc fecundum hoc opus difcrcpat a primo.

Libros non eodcm , quo numerantur , ordine prxlcgit : poft primum interprctatus eft quartum , dcindc fecundum, tcrtium poftremo. Exipfoopercitaoftcndo. Frcqucntcrin quarto , fcd maxime dift.iz.quxft.^.num.ii. citat hbrum primum , &ibidcmqu2Eft.y. num. I z. ait fe egifle de formis accidcntahbus, vt de quantitate , augmentatione, &: rare- fadione, in dift. 1 7. hbri primi , atque ilhc promififle , quod in quarto de iifdem dcnuo tradarcr. Porro fecit eodem loco hbri primi,num.6. deindc dift.^^.quacft. y .num.9. refcrt fe dixifle in primo, quod voluntas non fruatur neccflario fuo finc. Ita dixit ibidem dift. i . quarft.i. Primum itaquc hbrum quarto prarmifit.

Poft quartum fcripfifle fccundum indc conftat , quod dift. i . quxft. i . n. i <>. hbri quarti poliiceatur fe ahas traftaturum an oporteat moucns, &: motum fimul eflc : id prxftat in t. dift. 9. quxft. 3. & d.z y . ibidem qua:ft.i. num.6. promittit fe ahbi didurum , an rclationcs fpecificentur, aut multiplicentur ex fundamentis. Mxc habes in z.d. i . quaeft.7. Tcrtium dift.^y . quaeft.i. num.i 3. ait fe difturum ahas quod iingulare fitper fc intclhgibilc. Hoc dixitin i. d.3.quazft.^.& d.iz.quxft.8. Quartumdift.^^.quazft.^. num.19. remittitad fecundum amplius cxplicandum, quid fit bonum commodum ? explicat ibidemd. 6. q.i. Quintum dift.^^.q.i. n.i 3. aflerit fe ahas oftenfurum cfficaciam voluntatis rcfpedu aliarum potentiarum : oftendit in i.dry .Demum in 1.^.43 .q. vnic.n.y . & 6.citat hbnim quartum d.49. q.9.& d.i 4. q.i. quibus locis, qux citat,habcntur.

Tcrtium item hbrum poft quartum fcripfifle illinc probo , quod in 4. d.4. quatft.3 . n.6 . Scoti oper. Tem. XI. i" 3 dicat

I.

Ofiu ijee

ScCtHt LU"

tetUJiri- fpt.

* Vidc cc- furani pr^« fixa operi Oxonicfi. Vnde Re- portato- rum nomtn.

An Ox»- nienp prt- ferendua.

II.

^^uo ordine ^uutuor hu- imoperid li' bri funt fcripii.

III.

Fofl ipttir- tum Doiier fcriffit ft- cMndum,

IV.

/lem & ter' tihm.

dicat fc adurum in tercio, in matcria dc habitibus, qualitcr habitusconcurratad fubftan- tiam, vel ad modum adus ? & paul6 infra promictat fe didurum in tertio ad quid opor- teat poncrc fidem infufam. Porro vtrumque habetur ibidcm d.z 5 . licet eo vfque Scotus Commcntarios non produxcrit , vti ftatim fubiungam. Dift. 49. quaeft.i. num. 9. inquit: Sicut dicetur in tertio Itbro , quod fcihcet adus lit nobilior habitu. De perfedionc autem aftus,& comparationc ad habitum agit in 3 .d. 1 4 quxft. z . Praetcrca dift. i y .quaeft.^.n. 14. agens de reddenda pecunia abfquc fcenorc , aut kicro , ait : De hoc in tertio , tn niateri/t de 'vjurii. Sed de hac materia non cgit in libro tercio operis Oxonienfis , neque in Parifienfi pcruenit ad diftindionem 37. vbiin fecundaparte ilHus diftindionis Magifter tradat dc hac matcria. Simihtcr ibidcm, num. n • i^t^ ^^^ quacftionis dicit agendum cfle in tertio de reftitutionc famae , & dc mcndacio. Porro de mcndacio agitur in 3 . dift. 3 o. ad cuius cxphcationemnon peruenit in opere Parifien, & in Oxonienfi hacc prsetermifit. Dift. 19. nLim,9. incidcns inilUiddubium , an hcite committi poflit peccatum veniale adfugien- dum ahquam pccnam , ait , de hoc forte dicetur injecundo ; (cA non agit de hoc in fecundo, Iicctdift.iz.ahquaprxftruxeritfundamcnta,exquibus dcfumipoflit rcfolutio. Propius acccdit ad hoc dubium enucleandum in tertio Oxonien. d. z8.num.14. Monco tamen ahquando Dodorem in quarco citarc fecundum, auttcrtium,a fciam confcriptum, Oxonicnfem fcihcct,vti in ipfis locis, in quibus hsec occurrunt, ad margincm indigito. V. Dodor porro vcrfabatur in cxpHcationc diftindionis 18. hbri tcrtij, quando Colo-

Hunc mn niam amandatus eft , & abfquc mora , quod in eius vita*diximus Superioris prajcepco ^folutt. obfecucurus , Lucccia abfccflic ; vnde ad finem ilhus diftindionis in omnibus , quos con- 5 .t- fului , codicibus , hxc verba apponuncur : Etficfinit difputationis tn auU. Quaj auccm fe^ openbus quuncur in hac cdicione , prodicrunc ex oflicina ahcuius Scociftar:,qui obfcur^,&; con- prsfixa fuse facis illas confarcinauit ex fcripto Oxonienfi , ic quatuor poftrcmas adiunxit ex eo- cap.S. dem fcripto diftindioncs. Porro illas priores , ccfi minus prajlo dignas , prodire permifi- mus , nc qua: ahj habcnt codices , occultare vidcamur , aut ledori dcnegare , fi quid in- de, quod valde modicum erit , capiat emolumcnti. Poftremas quatuor diftindioncs om- nino omifimus , haud arquum iudicantes idipfum inani repecitione bis in codcm opcrc ledoribus obcruderc. V I- Hinc eciam dudi , quarcum huius fcripci Parifienfis hbrum damus incomplecum. Ab-

VUinMpars foluerat certe Scocus ; fcd qui fcripcum Oxonienfe complccum edere cogicarunc , a quac- ^linT^td ^^°"^ ^*" diftindionis49. vfque adfincm hinc omnia cranftulerunc. Cum icaquc in Adfcnftum omnibuscdicionibusfcripciOxonicnfishaec habcancur , noluimus caiUinc rcpecerc,& Oxemefem. huic fuo gcnuino loco rcftitucrc. Atqui ad locum hunc ifthaec fpcdarc , habco ex ma- *Icaapiu- nifeftotcftimonioVVilhclmi de Miffalc Aquitani , vctufti Dodoris, qui ante annos ribus voca- duccntos dearticulauit , & in quafdam tabulas redegit omnia , qux occurrcrant Dodoris tur opus opgfa i^ tabuHs fupcr opus Commcntarij Oxonienfis poft quaeftionem dccimam tcr- feVidccg- tiamdift.49. quae eft dc impaflibihtatc corporis gloriofi , ita admonuit. Plus noneomfU- furam d- f*it de ordtnatione * qu/trti , Magtfier loannes Scotus: c^uud autem Jequttur ^ totum efi de Rc- dcmprsfi- fortatione.

xam. Opus dcmum iftud non per otium , aut fuccifiuis horis in cubiculo fcripfifile , neque

VII. vltima Uma adhibita eo finc compofuiflc , vt in omnium ederet confpcdum , fcd impor-

OpM ijiud tuno, & coado ftudio in fchoUs lcgifle, conftat cx iUis verbis pauI6 antea rclatis ad finem

Ittlum tn jjifti„£|-ionis I S.hbri tcrtij, SicfinU dHputationis in anU. & ex hbro quarto dift.^y .quseft.z.

num.ix. vbi dumprobarctquodanimafeparatarecordeturcorum, quae in corpore gef-

fit , ait , (juiaficut heri arguebatur, &c. vbi in margine notauimus hxc relatiuc dida ad ea,

quac die pracccdcnti legerat in fchohs.

VIII. Tandem foctum hunc efle Scoti Icgitimum , vel indc manifcfte probamus , quod om-

Eft Scoti nes , qui dc Scoti operibus fcribunt , affirmcnt etiam Reportata Parificnfia compofuiflc.

lenHinHm jsjon tamcn illa, quae hucufquc circumferebantur , fed quac hic cxhibcmus , gcnuina cfle

hoc (fuod manifcftis conuincimus argumcncis. Quaeftiones aliquot operi Oxonienfi , prazfcrtim in

e mus. \^}^^Q primo addicas , vci func illae , quac adiunguncur ad fincm quaeftionis 6. dift,^. illuc

cfle tranflatas cx Reportatis , ibidcm monetur in margine in omnibus ferme editionibus,

& nos probamus in fcholio primo ad hanc quaeftonem in ifta edicione ; fed neque hac

quacftiones , ncquc aliac fimiles addiciones , fic habcncur in aliis Rcportatis , fed in his

noftris duntaxat habcntur vcrbatim. Dcindc Mauritius Archiepifcopus Tuamen. in no-

tationibus ad quacftioncs Metaphyficae Scoti citat multa cx Reportatis , qux in his tan-

tumlcguntur. Tcrtio Gregorius Ariminenfis Scoti fuit fynchronos, collegain Acade-

mia Parificnfi 5 & fcripfit m fccundum librum Sententiarum ann, 1 5 41. a mortc Scoti.3 4.

optu tmen- turni

& in primum poft annos duos dedit Commcntarios. In iftis libris pftflim citat Rcportata, Reportationcs , lcduram , & fcriptum Parifienfc Scoti , vti adnotaui locis plcril(que,& indicat fe familiarem habuiflc Scotum, atquc cum co non fcmcl certamen Scholafticum jniifle. Multa cx his Rcportatis verbatim refcrt, & paginas ferme integras fidehter tran- fcribit. Duo,vel tria,fl cxpcriri vclit lcftor , indico loca,omiflis reliquis , ne pariam fafti- dium. Inprimumdift.i.q.i.art.i.concl.i.recitatfideliflimcnullovcrboomiflb^f^ptem argumenta,quibus Scotus cadcm dift.q. 3 .n.3 .c6nteridit probatc odium, & triftitiam rca- liter differre. Hzc autem defumpta efle ex hoc codice,quem nos offerimus , non ex illo, quem alij fub ReportMtorum nominc circumfcrcbant, videbit ledor , fi volucrit excmpla- ria conferrc. In fccundum d.i .q. i.art. i.tranfcribit amplam rationem, qua Scotus ibidem num.8. probatquodcffcftus immcdiatc produftus a Deo, ab eo folo caufetur. Ibidem d. 9.q. I .in principio multas congcritrationcs Scoti,quibus cadem dift. num.4. & feqq.pro- bat Angelum pofle naturahtcr viderc cogitationes altcrius Angeli : fed \\xc omnia har bcntur fecundum omnes apiccs in his noftris Rcportatis,& dcfunt in aliis.

Demum librum quartum germanum prioribus efle conuincitur, quod alternis cita- ^ . tionibus fe confirment primus &: quartus , vti fupra pracmonui , & Guliclmus Alueuicus //^^^ ' ^. citatus moneat ex Reportatis poftremam partcm libri quarti tranflatam efle ad fcriptum ,tu, Oxonienfe. Noftri autem codicis pars illa tranflatacohjcrctad verbum , & dilcrepat in vetcribus Reportatis.

Vnde vero hajc noftra prodicrint poft trina faecula fcifcitanti , dicam librum primum -^' haud nunc primum in lucem prodire. Etenim fub ipfam Typographiic infantiam im- ' "^ preflus eft, adhibitis ad finem tempore & authoribus imprcflionis,his vcih\s:lo»nnU Scoti de Ordine Minorum ptcrjt TheologtA profejforit frxcelUntipimi ,fuper primum Sententiarum qudfiiones Reportationum Pttrifienfium a Bartholomao Bellato Feltrenfe ,facr*pnginA Do&ore clarifimo, necnon Regente erudito tunc temporis Conuentm Bonenijt.emendatx cum diligentia^ finiuntfeliciter : nec non operata charafferizat^que fublimi literarum effigie duSiudr tmpenfis 1/iri circumjj>e£ii Demini leannit de Annuntiata de Augufia. laus Dco pararoftt^ue Firgini Mari/t,nec non toti Curid c^lefti triumphanti. Annofalutii Dominicd M. CC CC.LXXV 1 1 1. menfis Aprilii fextaferia. Primo huius libri afpedu hacfitaueram , admiratus quantum difcreoarct ab illo , quera pra: manibus repetitis praelis habebamus , & cui potius fidem adhiberem,anceps dubitaui , donec in Bibliotheca Vaticana occurrit permagnus codex vctuftus membrancus MS. paucis annis poft Scoti obitum cxaratus. Numero fignatur 876. &: in principio monetur Thomam de Sarzana , qui poftea fuit Nicolaus V. illum ac- cepiflie a Magiftro loanne Georgij de Caltehnis Ordinis Minorum, facrarum Scriptura- rum Magiftro. In eo practer alia Scoti opcra continentur primus , ac fecundus liber Re- portatorum , fub hoctitulo , Le£iura Partfienfis. & in fine primi libri habetur : Expltciunt Reportationes ,feu magna additiones adprimum lihrum^zm^ vti diximus in Cenfura fcripti Oxonienfis , multa in hoc operc traftauit , quac in Oxonicnfi omifit , & hinc ad comple- mentum illius operis tranflata funt. Ex hoc codice Vaticano plurima dcprauata , & cor- rupta libri impreffi , vti rudis illa Typographia: infantia ferebat,correxi , & quac dcerant, fuppleui. In Bibliotheca Conuentus fandi Francifci Tranf-Tyberini alium codicem in- ueni MS. libri fecundi Rcportatorum Vaticano cohacrcntcm , & librum quartum ex ea- dcm Bibliothecaaccepi. Vtrumque codicem rcligiofi Fratres acceperunt ante annos du- centosdonoPhilippi Barbaryci Venetifedis Apoftolicae Protonotarij. Vnde vcro librum tertium huius operis corrigeremus,aut probaremus, nullum nafti excmpiar vctuftum,&: afluetum,diligenter tamen a nobis recognitum, reliquis adiunximus.

Nefcio ex quo penu depromptum commune , & vulgare illud Rcportatorum cxem- ^J'^' pIar,quod toties luci inucdum,totics etiam eft negIedum,propter dcnfas, quibus ofFun- ^f ^ f ^1^^ debaeur,'rcncbras , & innumeros, quibus fcatcbat,errores. loannes Maior primusedi cu- r.ppofiti- rauit opc duorum Baccalaureorum Parifienfium ann.i y i S.aitque fe repcrifTc Parifiis quo tmm. camen loco , vel Bibliotheca non fignificat. Sed duo , quae occurrerunt cxcmplaria , *dio vndecfuaque cerrupta, dixityfcahrefa, portentofa, a verttate Theologtcaprcrfu^ i*liena, cr ve- ternofefitu obliterata , vt indolucrit : modicum tamcn , aut nullum adhibuit laborcm , vt nitida , aut terfa prodirent , quippc fiue eius in recognofcendo negligentia , fiue Bacca- laureorum ofcitantia , talia excufa funt, qualianullus vellct Icgerc, aut poflct intcl- ligcre , & Scoti fcetum viri in eius operibus vcrfati omnino cflc negarcnt. Sccundam cditionem fccit Vcnetiisann. 1597. Magifter Guido Bartoluccius , eif dcm tamen foe- dis erroribus maculatam , aliifque additis foediorcm , licct prarlo poriorcm , notis mar- ginahbus , citationibus , &: brcuiufculis refolutiouibus audiorcm. Tcrtiam parabar R P.

t 3 Hugo

Hugo Cauellus frequcntibus Scholiis ,'Dodorum citationibus , notls marginalibus , va-

rioque culcu ornatiflimam , fedad Archiepifcopatum Armacanum afrdmptus , & paulo

poft morte praeuentus , vcl non potuit tcxtum corrigcre , vel corrcdus codex e manibus

confodaUum dilapfus , apud Typpgraphum eft delideratus. Adhibitum itaque exem-

piar Vcnctum , magnaque incuria abfquc vUo prorfus examinc , editum eft, prifcis erro-

ribus nouis adiundis.

X 1 1. Reiedo proindc tcncbricofo,confufo, &: prorfus imperceptibiU hoc adulterino opere,

^id pn tandemgcnuinum,&vcrumfoetum cdimus , aUorum ornamenta , qux potuimus , fuis

jlitHm in locis diftinximus , Do£J:orum citatiopes , SchoUa ab lUuftriffimo CaueUo per iUud opus

hc ««?>"' ^ifpcrfa , huic adaptauimus ; noftra, vbi opus erat , adiunximus , Patrum , & Philofopho-

''^' rum authoritates apud ipfos confuluimus , &: diftind^ citauimus , mendas omnes , &

maculas abftcrfimus , omniquc conatu cautura eft , vt ppft tot fxcula , & poft trinam

fpurij operis , Scoto prorfus indigni , fallaciffimam cditioncm ifta noftra emaculata , &

fuis numeris abfolqta prodirct, Ipfius libri , & mci laboris pcnes ce , prudens Le6lor,

efto iudicium,

INDEX

I N D E X

Diftindionum & Qu^ftionum Reporta- torum Parifienfium.

TKOLOCyS.

^*fi. I . ^^^^^fl^ Trum Deiis fub propria racione Deitatis pof- fit cfle liibiedum ali- ^. -». — cuius fcientiaj. ^a^. i Artic. I . Quid requiritur ad rationem fcien- tix. 1

2. Quid requiritur ad rationcm primi fub-

icdi alicuius fcicnrise. 3

3 . An Dcus poflit cocipi fub rationibus parti-

cularibus diftindis a ratione cfllentije. 6

4. Qualitcr Deus cft obicdum Thcologia;,

& an inter rationcs,quibus Dcus poceft concipi, fit aliquis ordo. 1 1

Slu*fi. 2 . Vtrum veritatcs per fe fcibiles dc Deo fub rationc Dcitatis poflTunt fciri ab intcllcdu viatoris. 1 4

j. Vtrum Viator cxpurisnaturalibuspoflic fcireomnes vcritatesfcibiles de Deo. io

^itfirunc.i. Vtrum illa fcicntia , quareft dc Dco fub rationc diuinitatis fit cogni- tiuaomnium. zi

1, An Tlicologia fit fcicntta vna, & maximc vna. ihid.

3. Vtrum Thcologiafit diftin6taa rchquis

fcicntiis Philofophias , & prior omni- bus. z 3

4. Vtrum Theologia fit fubaltcrnata alicui

fcicntia: 5 aut illa alteram fibi fubalter-

net. ibid.

y. Vtrum Theologia fit de omnibus. ibid.

Ll BRl PR 1 Ml

DISTINCTIO I.

Sji*ft' I . p^^ Trum pcr fe obicdum frui-

^l^ tionisfitvltimus finis. 24

X. An apprchcnfo fine vltimo nccefle lit ipfo

frui. 2 y

3 . Vtrum fruitio in voluntatc fit idem dile-

(^ioni, vel deIc61:ationi. 26

4. Vtru Dcus,viator,peccator,pofl[intfrui.27

D I S T I N C T I O II. ^tjl.i. Vtrum fit aliquod cns fimpliciter primum. 2 S

2. Vtrum primitas fimplicitcr poflit conuc-

nire rcbus altcrius raiionis. ibid.

3. Vtrum cn$ fimplicitcr primum refpcdu

omnium pofteriorum iit adu infinitum intcnfiue. 3 1

4. Vtrum primumcns fimpliciterfittantum

vnum numcro. 3 3

y. Vtrum eflTentia: diuina: repugnet produ-

<3:io realis intrinfcca. 34

6. Vtrum in natura diuina pofllint efle plures

produ(3:ioncs intrinfecx. 36

7. Vtrum in Dco poflTint eflc plures produ-

«^iones intrinfecx ciufdem rationis. 39

8. Vtriim fint tantiim trcs pcrfonx in natura

diuina. 40

D 1 S T I N C T I 0 III. ^^(f.i. Vtrum Deus fit naturahter cogno- fcibilis a viatore. 42

2 . VtrCmi Deum cflc fit per fe notum, 44

3. Vtrum veftigium Trinitatis diuinxfitin

qualibct creatura. 45

4. Vtrum in parte intcllediua proprie fum-

pta fit mcmoria habcns fpecicm intel- ledualem realitcr diftindam ab adu intclligendi. 4^

j. Vtrum mcmoria intellcdiua fit confcrua- tiua fpeciei intelledualis ceflancc adu intelligcndi. 48

6. Vtrum in intelledu noftro fit aliqua no-

titia aftualis genita. j i

7. Vtrum in mcntc noftra fit imago Trinita-

tis. y 5

D I ST l N C T I 0 IV. ^dft.i. Vtrum Dcus genuit alium Deum.

2. Vtriim Dcus fic Paccr , Filius, & Spiritus fandus. y8

DISTINCTIO F.

^dft. 1 . Vcrum cflcncia gencrec , auc gene- retur. y8

2. Vtrum fihus Dci fit genitus de fubftantia

Patris. 60

3. Vtrumrclatio in diuinis fit adus eflen-

tiar. 63

D I S T I N C T 1 O VI. ^rf/.i. Vtrum Deus Patcrgenuit Fihum voluntatc. 6 j

2. Vtrum

Index Diftindlionum,

1, VtrumDcusPatcr volcnsgcnuit Filium.

ibid. 3 , Vtrum Deus Pater genuit Filium nccefli-

tate. 66

DISTINCTIO VII. c^dfi. I . Vtrum potentia gcncrandi in Patrc

fitaliquid abfolutum , vel refpcdiuum.

61 z. Vtrum Filius poffit gencrare. 6%

3. Vtrum gencratio diuina fit vniuoca , vcl aequiuoca. 70

D I S T I N C T 1 O VIII. ^xft.x. Vtrum Dcus vcriffimc cft. 71

z. VtrumDeusfit immutabilis. ibid.

3. Vtrum quodlibct aliudaDeo fit muta-

bile. ibid.

4. Vtrum vera fimplicitas Dci confiftat in

hoc, quod ipfc eft, quidquid habet. j6

5 . Vtrum fimphcitati diuina; rcpugnet,quod

ahquid didum dc Dco formahter fit in genere. jj

D I S T I N C T I 0 IX.

^dft. fjnu . Vtrum gcncratio Fihj Dci fit jeterna. 80

D 1 S T I N C T I 0 X.

^/j:/. T. Vtr^m voluntas diuina poteft cfTc per fe principium communicandi cf- fentiam diuinam. 81

i. Vtrum voluntas poffit cfle principium nc- ccfiTario produccndi ahquid. 8 3

3. Vtriim in vohintate rcfpedu eiufdem

produdionis compatiantur fe neceffi- tas, &: hbertas. 8y

4. Vtrum voluntas fit principium producen-

di Spiritum fandum. 88

D ! S T 1 N C TI O XI. ^*ft. I . Vtrum Spiritus fandus procedat a

Patre &: Fiho. 8^

1. Vtrum fi Spiritus fandus non proccderec

a Fiho , diftingucrctur rcahtcr ab illo.

87 D I S T I N CTJ 0 XII.

^dft. I . Vtrum Patcr &: Fihus fpircnt Spiri-

tum fandum inquantiim vnusfunt. 88 t. Vtrum Pater & Fihus fint duo fpirato-

res. 89

3 . Vtrum Pater & Fihus omnino vniformi-

terfpirent Spiritumfandum. ibid. D I ST I N 0 TI 0 XIII. ^aft.vnic. Vtrum proceflio Spiritus fandi

fitgcneratio. 90

DIST/NCTIO XIV. & XV. Siitdft- 1 . Vtrum omnes perfonaj diuinai mit-

tant Fihum, &; Spiritum fandum, 9 i X. Vtrum quafhbet perfona diuina mittatur

ibid. DISTINCTIO XVI. ^eft.vHJc. Vtrum S]piritui fando conueniat

miffio vifibihs. 93

D I S T I N C T I 0 XV 11.

Sludft. I . Vtrum in anima viatoris fit neceflc poncrc charitatem formahtcr inhacrcn- tcm. 94

i. Vtrum habcns charitatcm crcatam , per ipfam fit acceptus Deo, tanquam di- gnus vita jeterna. 9^

3. Vtrurain augmentatione charitatis tota

chariras pra^cxiftens corrumpatur, &: noua inducatur. 98

4. Vtruminaugmentatione charitatis illud

pofitiuum praee3iiftcns,&: manens fitto- ta cffcntia charitatis intcnfa?. 99

y. Vtrum charitas augeatur pcr extradio- nem partis ipfius de potentia ad adum. 100

6. Vtrum charitas augcatur per additioncm

gradus in eflentia charitatis ad gradum prasexiftentem. i o i

7. Vtrum charitas poffit diminui. 103

D I S T I N C T 1 0 XF II I. ^dft.vnic, Vtrum donitm dicat propricta-

tem perfonalem. 105

D I S T I N C T I 0 XIX. ^ttft.x. Vtrum pcrfonae diuinae fint arqualcs

fecundum magnitudinem. 108

z. Vtrum ajquahtas diuinarum perionarum

praccis^ attcndatur fecundum magnitu-

dincm,potentiam,& aetcmitatcm. ibid.

3. Vtrum in diuinis perfonis relatio xquah-

tatis diftinguatur a relationc fimihtu- dinis, & identitatis. ibid.

4. Vtrum pcrfonac diuina: fint in fc inuiccm

per circuminfeffionem. 1 1 1

5. Vtrum in D.eo fit ahqua ratio totahtatis,

aut maioritatis. 1 1 3

DISTINCTIO XX. ^*ft. I . Vtrum pcrfonx diuinaj fint asqualcs in potentia. 116

i,. Vtrum potentia gencrandi Fihum pcrfe pertineat ad omnipotentiam. ibid. D I ST I N C T I 0 XXI. ^aft.vnic. Vtrum hxc fit vera , Solus Pater e(i Det*s. 1 1 8

D I S T 1 N C T I O XX II. ^xft.vnic. Vtrum Deus fit nominabihs a viatore ahquo nomine fignificatc fuam cfTentiam in fe. i z i

DISTINCTIO XXIII. ^xft.vnic. Vcrum perfona vt eft commune tribus perfonis , dicat intcntionem fe- cimdam. 1 14

D I S T I N C T I 0 XXIV. ^xft.vnic. Vtrum in perfonis diuinis fit ah- qua phirahcas numerahs. i z j

D I S T I N C T l 0 XXV. ^ttft. I . Vtrum petfona dicatur fecundum fubftantiam,vcl fccundum rclationcm.

i. Vtrum

& Qu^ftionum.

1. Vtrum aliquis conccptus pofitiuus primx intentionis poffit efTe communis fola communitate rationis diuinis perfonis.

DISTINCTIO XXVI.

^udfl. I . Vtrum perfona diuina conftituatur cfTentialiter in ejfe perfonali per rela- tionem originis. 1 3 y

z. Vtrum rationi formali relationis rcpu- gnat formalitcr conftituere fuppofitum fubftantix. ,137

3. Vtrum circumfcriptis relationibus poffinc

intelligiin natura diuina perfona: di- ftindx. 141

4. Vtrum perfona producens conftituatur

formaliter in ejfe perfonali per relatio- nem ad perfonam produdam. 1 43

y. Vtrum in diuinis fit aliqua perfona abfo- luta. 1 47

D I S T I N C T I O XXV II.

^^ft.i. Vtrum eadem proprietas, fiuc rela- tio fit paternitas , &: generatio adiua. 148

1. Vtrum Verbum intellcftus creatifitno-

titia adualis. 153

3 . Vtrum quaelibet intellcdio adualis in in-

tclledu crcato fit Verbum. i y y

4. Vtrum Verbum in diuinis dicat formaliter

proprietatem fecundje perfonje. i y 6 y. Vtrum intelledus fequens iudicium ra-

tionis naturalis neceffario poneret in

Deo Verbum cfTentiale. ibid.

6. Vtrum Verbum diuinum dicat rcfpedum

ad creaturas. ibid.

D I S T I N C T I 0 XXVIII, ^dft.i. Ytmm.ingemtum fit proprietas ipfius

Patris. lyg

2. Ytmm inn*fcibilit/u{\t proprietas confli-

tutiua primx pcrfonac. 160

3 . Vtrum efTcntia ex fe detcrminet fibi ge-

nerationcm adiuam . 164

4. Vtrum tantum fint quinque notiones.

1^7

D I S T I N CT I 0 XXIX. ^^fl.vnic. Vtrum eadcm fit ratio principij in diuinisperfonaliter , notionaliter, & effcntialiter. 169

D I S T I NCT I O XXX. c^dfi.vnic. Vtrum relatio noua creaturjc ad DcumncccfTario exigat rclationem nouam Dei ad creaturam. 1 7 1

D ISTINCTIO XXXI. ^dft. I . Vtrum identitas , aequalitas , &: fi- militudo in diuinis dicantur fecun- dum fubftantiam , vel pcr relationcm. 171 1. Vtrum identitas , fimilitudo , & jequa- litas in diuinis finc relationes reales. ibid. Scoti ofer. Tem. XI.

3. Vtrumfitaliaatqualitasin Patrc&: Filio.

ibid.

DISTINCTIO XXXII. ^uffti. Vtrum Pater&: Filius diligant fe

Spiritu fando. 1 79

1. Vtrum Pater fit fapicns fapientia gcnita.

ibid. D I S T I N C T I 0 XXXIII.

^usfl.i. Vtrum proprietas in diuinis fic cf- fentia. 1 8 1

z. Vtriim fimplicitati pcrfona: diuinacrcpu- gnet qualifcumque diftindio realis conftitucntium ipfam. 1 84

D I S T l N C T I 0 XXX IV.

Slu/fl' I . Vtrum pcrfona fit idem cum efTen- cia. 190

2. Vtrum omnes tres pcrfonre fint vnius cf-

fentix. ibid.

3. Vtrum efTentialia in diuinis approprien-

turperfonis. 191

D I S T I N C T I 0 XXXV.

^*ft.\' Vtrum in Deo fit cx natura rci intelledus & intelltgere formaliter. ibid.

z. Vtrumprimum obicdum intelledus di- uini fit efTcntia diuina fub propria ra- cionc cfTcnciaj. 197

DISTINCTIO XXXVI.

Siudfl. I . Vcrum aliquid aliud a Dco fic in in- ccllcdu diuino vc obicdum fui inccllc- dus. 199

1. Vcrum ad hoc quod incclledus diuinus

cognofcac aliaa fe incclledione fim- plici , requirancur in eo rclacioncs di- ftinda: ad incelligibilia diftinda. ibid.

3. Vcrum Deus quorumcumque aliorum a

fe habeac diftindas ideas. 107

4. Vcrum Deus aliorum a fc habcac infinicas

ideas. ibid.

D I ST I N C T J 0 XXXVII. Slutift. I . Vcrum Deus fic vbiquc. 2. i y

2. Vcrum illi modi, quibus dicicur Dcus in-

cffe rcbus, fcilicec pcr cfTcnciam , prx-

fcnciam, &c.finc bene affignaci. ibid.

DISTINCTfO XXXViri.

Slui^ft. 1 . Vcrum Deus habcac decerminacam

praifcicnciam de eucncu fucurorum

concingcncium. 217

2. Vcrum fciencia Dei de fucuris contingcn-

cibusficinfallibilis. 218

D I S T I N C T l 0 XXX l X.

^dft.i. Vcrum Dcus immucabiliccr pra:-

fciac cuencus fucurorum concingen-

cium. ii9

2. Vcrum Deus ncccfTarioprxfciat eucncum

rci fucurac. ibid.

D I ST I N C TI O XI.

^dft. vnic. Vcrum poffibilc fic prxdcftina-

cumdamnari. 12.0

ff DISTIN

Index Diftindionum,

VIStlNCtlO XLI. £lu/tfi.vnic. Vtrum ex parte noftra fit aliqua

f aufa prazdeftinationis , vel rcprobatio-

nis. t^l

D I S TI N CT I 0 XLII. ^ifi. I . Vtrutn Dei omnipotentia poffit

probari naturali ratione. z 2 j

jt. VtrumDeusimmediatepoffit producere

quodcumque poflibile, ibid.

D I S r / N C T I 0 XLIII. ^'ifi- j . Vtrum prima ratio impoflibilitatis

fit exparte Dei,vel ex parte rei fiendac,

2.2-7

1 , Vtrum Deus pofllt aliud facerc quam fe-

Cit, 42-9

DISTINCTIO XLir. ^xfi.\. VtrumD«us poflet produccrc res

aliter quam fecundum ordinem ab ipfo

difpofitum. 130

%., Vtrum Deus pofllt meliora facere,quam

fecit. %l\

DISTINCTIO XLV, Sliiitfi, I Vtrum in Dcp fit voluntas formali-

ter ex natur* rei. z 3 z

*. Vtrum voluntas in Deo fit elTentia diuina.

ibid,

D I S T I N C T I 0 XLVI. ^dfi.vnic. Vtrum voluntas bcneplaciti Dei

fempcr impleatur, i^6

DISTINCTIO XLVIL ^*fi I . Vtrum Dcus vclit mala fieri. 2 3^ ?,, Vtriim Dei]s pcrmittat mala fieri. ibid.

DISTINCTIO XLVIII. ^afi.vmc. Vtrum voluntas creata confor-.

mis volyintati increatie fit femper re-

fta, *37

LIBRl SECVNDI

D I ST I NC Tl O I.

^*fi-l-\

pTrum primus aftus caufan-r

di prsEcisc fit a tribus pcr-r

fbnis, 139

j,, Vtrum caufabile , antcquam caufetur in

adu , habeat verum ejfe rcaj^ a caufa

fua. Z43

3 , Vtrum Deus pofllt aliquid crearc. 147

4, Vtrum Dcus produxcrit mundum fine

principio durationis. z y i

y, Vtrumcreatio fit idemnatura: crcataj.i j6 €. Vtrum relatio crcaturas ad Deum in ra-»

tione caufae fit cadem creaturae. ibid, 7. Vtrum relatio creatura: ad creaturam fit

eadem fundamento. 160

t> I S T I N C T I O II. ^dfi.i. Vtrum exiftcntia rei perhianentis

menfuretur alia mefura,quam x,\xo.i6^ z, Vtrum Angclus fit in loco. x6%

DISTINCTIO III. Siu^fi. I . Dc Angelorum detcrminationc in

fpecie. 169

z. Vtrum Angelus cognofcat quiditates

cteatas per diftinftas rationes. 17 1

3 . Vtrum Angelus poflit cognofcerc fe per

eflentiain. 174

4. Vtrum Angclus poflct habere naturalitcr

diftindam ihtelleftionem eflentiae di- uinac, 178

DISTINCTIO IV. ^afi.vnic. Vtrum Angcli primo inftanti fucrunt bcati, vel miferi. 180

D I S T J N C T l O V. ^itfi,vmc. Vtrum Angcli merucrunt bcati- tuckncm, 184

D I S T I N c T I 0 VI. ^dfi.y. Vtrum Angelus potuit appctcrc xqualitatem Dei. i8y

%. Vtrum primum peccatum Angcli fuit fu- perbia, 187

D 1 S T I N C T I 0 VI I. ^dfi.\. VtrummaU Angcli poflunt poeni- tcrc. Z9I

1. Vtrum Angelus damnatus ncccflario per- mancatinpeccato. ibid.

3 . Vtrum malus Angelus poflct bcne velle. ibid. DISTINCTIO VIII. ^ttfi.vnic. Vtrum Angelus poflSt aflumcw corpus. 198

D I S T I N C T I O IX. ^dtfi. I . Vtrum Angelus fuperior poflit illu- minare inferiorem. 3 00

X. Vtrum Angelus poflit loqui Angelo. ibid. 3, Vtrum Angelus poffit loqui Angclo di- ftanti. 305

D I S T I N C T I 0 X. ^dfi. I . Vtrum Angelus poflit moueri loca- liter motu continuo, 3 otf

> . Vtrum omnes Angeli mittantur. 3 08

D I S T I N C T I 0 XI.

Siudfi- 1 . Vtrum Angclus cuftos aliquid cau-

fet in cuftodito. 3 08

%.. Vtrum Angeli poifint proficere in cogni-

tione naturali accipiendo cognitionem

a rebus, 311

DISTINCTIO XII.

c^Afi. I . Vtrum matcria fit cntitas diftinfta

^forma. 31 J

1. Vtrum matcria poflit eflc finc forma vir-

tutc alicuius caufar. 310

3. Vtrum materia in rebus matcrialibus fic

principium diftinguendi indiuidua. 3 1 5

4. Vtrum quahtitas fit principium formalc

indiuiduandi fubftantiam materialem. ibid. f. Vtrumfubftantiamatcrialis pcrfe fitin-

diuidua. l^^

^.Vtrum

& Qu^ftionum.

6. Vtrum fubftaiitia matcrialis pcr aliquid

pofitiuum fit hxc. 3 19

7. Vtrum fubftantia materialis fit indiuidua

pcr e£"f adualis cxiftcntiae. 330

8. Vtrum fubftantia matcrialis pcr aliquid

pofitiuum pertinens ad genus fubftan- tia^jlit indiuidua. 331

D I s r I N c r 1 0 XIII.

^afi.vnic. Vtrum lumen fit propria fpccies fcnfibilis lucis corporalis. 333

D I S T I N C r I 0 XIV.

£iu/tji.\. Vtrum calum fit fubftanria fim- plex. 33^

1. Vtrumfintplurescoclimobilcs. 339

3 . Vtrum ftella: aliquid agat in infcriora.3 41

D I s r j N c r 1 0 XF.

^sft. vnic. Vtrum mancant clcraenta in mixto. 343

DisriNcrio XVI.

^/tjf. vnic. Vtrum imago Trinitatis confi- ftat in tribus potcntiis animac diftindis.

D I s r I N c r I 0 XVII.

Sla*^-'^- Vtrum anima Adx fuit crcata in corporc. 3yo

1. VtrumParadifusfitlocus conucnicnsha-

bitationi humana: natura:. 3 j i

DisriNcrio XVIII.

Sla^P- 1 • Vtrum in materia naturali fit ratio fcminalis ad formam cduccndam de ipfa. 3 y 1

z. Vtrumformabatur corpus Euaedc cofta vt de ratione fcminali. 3^5

D I sr I N c ri 0 XIX.

^tfi. vnir. Vtrum in ftatu innoccntia: ho- mo fuifiTctlimmortalis. ibid.

D I s r I N crn o xx.

Sji*ft- 1 • Vtrum filij in ftatu innoccntiarfuif- fent confirmati in iuftitia. 35-7

2. Vtruminftatuinnoccntias fuiflcnt folum

illi gcncrati,qui modo funt clcdi. 3^8

D I s r i N c r I o XXI.

^tft.vnic. Vtrum primum pcccatum Ada: potuit cflTc veniale. 359

DisriNcrio x\xii.

^xft.vnic. Vtrum pcccatum Adx fuit gra- uiffimiun. 360

DisriNcrio XXIII.

^xft.vnic. Vtrum Deus poflit faccrc volun- tatcm impeccabilcm. 364

D I sr I Nc r I o XXIV.

^xft.vnic. Vtrum portio fupcrior fit diuerfa potentia a portionc infcriori. 3 64

DisriNcrio XXV.

^dft.vnic. Vtrum* aliud a voluntatc caufct adum eius clfc£tiuc. 366

DisriNcrio XXVI.

^ift.vnic. Vtrum gratia fit in effcntia ani- maj, vclin voluntatc. 371

Scoti ofer. rom.XI. Pars II.

D I s r I N c ri 0 XXVII.

^aft.vnic. Vtrum gratia fit virtus. 374

DisriNcrio XXVIII.

^dft.vnic. Vtrum libcrum arbitriu fine gra- tia pofl[it cauere a mortali peccato. 3 7 y

D/sriNcrio K X tx

^ift. I . Vtrum in nobis rcquiratur gratia,vt

principium adiuum. 377

i . Vtrum iuftitia originalis in Adam fuit do-

num fupernaturalc. 380

D I S r l N C T l 0 XXX. ^tft.i. Vtrum quilibet naturaliter propa-

gatus contrahat aliquod peccatum.3 8 1 r. Vtrum peccatum originale fit carcntia iu-

ftitiaeoriginalis. 381

D I s r I N c r I 0 XXXI.

^Aft.vnic. Vtrum animacontrahatorigina- le peccatum a carne infefta. ibid.

D I s r i N c r I 0 XXXII.

Slutft.vnic. Vtrum pcccatum originale re- mittatur in Baptifmo. ibid.

D I s r I N c r I 0 XXXIII.

Slu*ft.vnic. Vtrum fola poena damni debea- tur peccato originali. ibid.

DISTlNCriO XXXIV.

^dtft.vnic. Vtrum bonum fit caufa mali. 390 D I Sr I N CT I 0 XXXV.

^uft.vnic. Vtrum pcccatum formalitcr fic corruptio boni. 394

D I s r I N c r I 0 XXXVI.

^dft.vnic. Vtrum pcccatum fit pcena pec- cati. 398

D I s r I N c r i o XX XV 11.

^rf/.i. Vtrum materialc pcccati fitimmc-

diateaDco. 39?

2. VtrumadusillefitaDco, vt pcccatum.

400

D I s r I N c r I 0 XXXVIII.

c^Aft.vnic. Vtrum intcntio fit aftus Volun- tatis circa finem vltimum. 404

D I s r I N c r I 0 XXXIX.

Si»*ft' I • Vtrum Synterefis cft in voluntatc.

405 2. Vtrum confcicntia fit in intellcdu , & vo-

luntatc. ibid.

D I sr I N c r I o XL.

^tft.vnic. Vtrum omnis a<5tus fit bonus ex fine. 4°7

DisriNcrio XLi.

^sft.vnic. Vtrumpoflibile fit adum huma- num cfle indifFcrentcm. 408

D I s r I N cr I o XLii.

^<ift. I . Vtrum in cogitatione poffit effe ra- tio pcccati. 4°?

2. Vtrum ratio pcccati poffit cffe in fcrmo-

ne. ibid.

3. Vtrumratio peccati poflTit cflTc in opcre.

410 3 . Vtrum,diuifio Hieronymi fit fufficies.ibid. tt 2 DisriN

Index Diftindionum,

D I ST 1 NC ri 0 XLllt, ^iuAft.vnic. Vtrttm poflibile fit peccatum in

Spiritum fanftum. 4 1 j-

D I S r 1 N C TI 0 XLIV. £lu*ji.vnic. Vtrum potcntia peccandi fita

Dco. 417

L 1 BRl T ERT 1 1

D I S Til N Cr l O L

Sit^ft.l.

Trum poffibilc fic naturam humanam perfonalitcr fub- fiftcre in perfona altcrius naturac, vel in alianatura. 419

%. Vtrum poflibilc fit naturam liumanam pcrfonalitcr vniri vni foli perfonje di- uinje. 411

3 . Vtrum natura humana poffit pcrfonari fi-

mulin tribuspcrfonis. 414

4. Vtrum poflibile fit plures naturas cflTe af-

fumptas fimul ab vna perfona, ibid. y. Vtrum fuppofitum creatum poiTct fuften-

carc aham naturam. ibid.

DIsriNCriO II. ^//?. I . Vtrum tota natura humana fuit pri-

mo, &: immcdiate vnita Verbo. 417 X. Vtrum pofllbile fit ahquam naturampcr-

fonari Verbo,&; non frui Deo. 4x9

D i s r I N c r I o III.

^dft. I . Vtrum beata Virgo concepta fuit in

peccato originah. 431

1. Vtrum Chriftus fiiit conccptus fine origi-

nah. 43 j

3, Vtrum Incarnationcm prxcclfit organiza-

do,& fimihtcr animatio. ibid,

DlSTlNcriO IV. ^47?.!. VtrumBeata Virgo fuit veraMa-

terChrifti. 437

*,, Vtrum Beata Virgo fuit naturahter Ma-

tcrChrifti, ibid.

DIsriNCTlO V. ^tft.vntc. Vtrumnaturadiuina potuitaflu-

merc pcrfonam creatam, 441

D t S r l N C T 1 0 VL Sli**ft- 1 • Vtrum in Chrifto fit ahquod e(fe

ahud ab e([e Vcrbi increato. 44^

a. Vtrum(!i;hriftusfitahquaduo, 444

3 . Quid tcncndum de opinionibus quorun-

dam Mc. 44^

DIsriNCTIO VII. Sljt^ft- 1 . Vtrum hxc fit vcia , Detts eft homo,

446 1. VtrumfithjEC vcx^^Deui fnfiiti eft homo.

448

3. yttumhxcfityctZyHomo eftfaifMtDe/u.

ibid.

4. VtrumChriftusfitprardcftinatus eflTeFi-

husDci. 45 o

D I s r I N c r I 0 VI iL

^dft. I . Vtrum in Chrifto fit fihatio reahs ad Matrem aha a fihatione ad Patrcm. 4p

i. Vtrum rclatio Chrifti ad Matrem fit rela- tio accidentahs. ibid.

DisriNcrio IX.

^*ft. vnir. Vtrum cultus latriaz debeatur Chrifto fccundum natura humana.^y 4 D I S T I N L r I O X.

SluAft.vnic. VtrumChriftus fitfihusadopri- uusDci. 457

DisriNcrio xi.

^af^. I . Vtriim Chriftus fit crcatura. 45-8

i. VtrumChriftus fecundum quod homo,

fit creatura, jbid.

i) i s r I N c ri 0 XII.

^tft.vnic. Vtrum Chriftus fuerit impccca- bihs, 461

D I sr I N c ri 0 XIII.

Sluaft. I . Vtrum pofllbilc fuit confcrri ani- marChrifti fummam gratiam confcri- bilcm crcaturjE. 4^^

Z. Vtrum fumma gratia fit coHata anim.^ Chrifti. ibid.

3, Vtrum poflibile fuit animx Chrifti frui fruitione fumma crcata. ibid.

D f s r I N c T I o XIV.

^dft. T . Vtrum poflibilc fuit intellcdum animx Chnfti primo, & immediate vi- dcrc Verbum pcrfcd^ pcrfediflima vi- fione. 468

t. Vtrum pofllbile fuitanimam Chrifti nof- fcomnia in Vcrbo,qu2E Verbum nouit,

4f9 3. Vtrum anima Chrifti perfediifimc no-

uit omnia in genere proprio. 474

D/STJNCriO XV. ^tft.vnic. Vtrumin Chriftoflritpafsiofc-

cundum portionem fuperiorem. 477 D I S T I N C r I O XVI. ^uxfi. 1 . Vtrum Chriftus aflTumpfit necefsi-

tatem moricndi. 480

%. Vtrum in poteftatc animas Chrifti fuit

non mori tunc ex violcntia pafsionis.

ibid. DISTINCriO XVII. Sla^fft' I • Vtrum in Chrifto fint dujc volunta-

tes. 483

2 , Vtrum Chriftus aliquid voluit , tcl ali-

quid orauit,quod non fuit fadum.ibid,

D I s r iN c T I 0 XV in.

SlSi*ft. I • Vtrum Chriftus meruit in primo inftanti fua: conccptionis. 48 y

2. VtrumDeus potcft rcmitterc culpam fi-

nc infufione gratia:. 49 o

3, Vtrum fit neccflarium poncrc habirum

charitatis in anima Chrifti proptcr adum fruitionis verx . 49 %

D ISriN

& Qu^ftionum.

D 1 Sr I N C TlO XIX.

^djf.vrtic. Vtrum Chriftus meruit omnibas nobis gratiam, & gloriara. 49 5

D J S T I N C TI O XX.

^iudfi.VHic. Vtrum neceflc fuit gcnus huma- num reparari pcr pafsionem Chrifti.

499 DISTINCTIO XXI.

^dfl.vnic. Vtrum corpus Chrifti fliiffct pu- trcfadum fi rcfurredio fuilfct dilata. 50X DISTINCTIO XXII.

^dfi.vnic. Vtrum Chriftus fiiit homo in triduo mortis. j 04

D I ST I N C T I 0 XXIII.

£)u£fi.vnic, Vtrum poncnda fit fides infufa refpcftu credibihum. y i o

D I S T I N C T I O XXIV.

^dfi.vnic. Vtrum creditum potcft efle fci- tura,vel e contra. j 1 6

DISTINCTIO XXV.

^udfl.vnic. An ante Chrifti aducntum fuit cadem fidcs neceifaria ad falutcm, qua: poft eius aduentum , & an dc iif- dem credibilibus , qux credit Ecclcfia.

DISriNCTlO X XVI, ^dfi.vnic. Vtrum fpes fit virtus Thcologi-

ca a fide & charitatc diftinda. 5 x j

D I S T I N CT I 0 XXVII. c^udfi.vnic. Vtrum poncnda fit charitas in-

fufa. 5 3 1

D I s ri N cri o XXVIII.

S>utfi. I. Vtrum codem habitu diligimus Dcum & proximum. j 3 4

2,. An habenti charitatem ncccfTarium fit dihgcre proximum. y 3 j

D i S T I N CT I O XXIX

^dfi.vHic. An homo tcnctur poft Dcum, maxim^ dihgcre fc. j j 6

DISTINCTIO XXX.

^dfi.vnic. Vtrum inimici fint dihgcndi ex charitatc. 537

DISTINCTIO XXXI.

^dfi. vnic. Vtriim fola charitas manct in Patria. 540

DISTINCTIO XXXII.

^dfi.vnic. Vtrum Deus diligatomnia2Equa- liter cx charitate. 541

DISTINCTIO XXXIII.

Studfi.vnie. Vtrum virtutes moralesfint in voluntatc. 544

DISTlNCriO XXXIV.

^dfi.vnic. Vtrum virtutcs, dona,fTudus,&: bcatitudincs diftinguantur. j y o

D I ST I NCT I 0 XXXV.

^dfi.vnic. Vtrum fapientia, fcicntia, intel- leftus , confilium , fint habitus intellc- itualcs. yj4

L IBR I QJ A RTI

DISTINCTIO I.

Slii.4-

Trum poflibile fit aliquam creaturam habere aliquam caufalitatcm efFediuam refpcdu ali- cuius cfFcdus producendi pcr crca- tionem. jy7

z. Vtrum ha:c fit pcr fe cfTentiaUs deffinitio Sacramenti,quod efi inuifihilis gratid vifibilisforma. 563

3 . Vtrum Sacramenta noux lcgis habcant

caufalitatcm adiuam refpeftu grati^. 566

4. Vtrura Sacramcntis nouae legis infit ali-

qua virtus fupernaturalis , qux fit ali- quo modo caufa crcationis gratiac in anima. y 67

y. Vtrum in Circumcifione confercbatur gratia. 57°

D I ST I N C T I 0 II.

^dfi. I . Vtrum Sacramenta nouae legis ha- beant cfficaciam fuam refpe£hi gratiac conferendx a paffione Chrifti. 574

2. Vtrum baptizati Baptifmo loannis tcnc-

bantur dc neceffitate falutis itcrum ba- ptizari Baptifmo Chrifti. 577

D I S r I N C T I 0 III.

^dfi. I . Qua: fit definitio &: cfrcntia Bapti- fmi. 578

z. Vtrum hajc fit prarcisc* forma huius Sa- cramenti , Ego bnpttzji te in nomtne Pa- trit ^ Filtj (jr Spirituf fanlfi. 5^79

3 . Vtrum fola aqua naturalis & pura fit con-

ueniens materia Baptifmi. ySi

4. Vtrum inftitutio Baptifmi cuacuauerit

Circumcifioncm. 584

D I S T I N C T I O IV. ^dfi. I . Vtrum paruuli fint baptizandi. y 88

2. Vtriim paruuli baptizati recipiant cfFe-

ftumBaptifmi. ^89

3. Vtrum paruulus in vtero matris pofsit

baptizari. ibid.

4. Vtrum Adultus non confentiens pofsit

reciperc Sacramentum Baptifmi. f 9 1

j. Vtrum Adultus fi6his recipiat cffcdum

Sacramenti. ^93

6. Vtrum baptizati Baptifmo flaminis tc-

neantur ad fufceptioncm Baptifrai.

7. Vtrum omncs baptizati arqualiter rcci-

piant cffedum Baptifmi. ^96

DISTINCriO V.

^dfi.i. Vtriim malitia miniftri impcdiat

effcdum Baptifrai, &: an pofsit confcr-

rc vcrum Baptifmum. y 97

1. Vtrum rccipiens Baptifmumamalo mi-

niftro pcccct mortalitcr. ibid.

•ff 3 3.Vtrum

Index Difl:in6lionum,

3 . Vtrum aliquis tunc dcbct miniftrare hoc

Sacramentum,quando praefumitur vcr- gere in pcriculum illius , cui miniftra- tur. ibid.

D I S r I N C r I O VI.

^fji.x, Vtrum folus Sacerdos pofllt bapti- zare. 6co

X. Vtrum vnitas Baptifmi ncccftario requi- rat vnitatem Miniftri. 6 o i

|. Vtrum oporteat baptizatum elTc diftin- £lum a baptizante. ibid.

4, Vtrum oportcat fimul efte ablutionem, &

prolationem verborum. ibid.

j. Vtrum in baptizante requiratur intentio

dcbita ad hoc quod baptizct. 603

6. Vtrum in baptizante requiratur a<3:uaUs

intentio baptizandi. <Jo4

7. Vtrum Baptifmus fititerabiUs , & qua: fit

pocna iterantium. CoG

8. Vtrum charadcr imprimatur in baptizato.

9. Vtrum charadcr fit aliqua forma abfoluta

inanima. 61 z

I o. Vcrum charadcr fit in cffcntia animac.

6\(> D T S T I N C r I 0 VI 1. ^*ft I Qux fit definitio Sacramcnti Con-

firmationis. 617

a. VtrumSacramcntum Confirmationis fit

necefl*arium ad falutem. 6 1 9

3. Vtrum hoc Sacramentum fit dignius&:

nobihus, quam Sacramentum Bapti- fmi. ibid.

4. Vtrum hoc Sacramentum poflit itcrari.

ibid. j, Vtrum in itcrationc huius Sacramcnti jncurraturirregularitas. ibid.

D I s r I N c r I 0 vin. ^xft-i. Vtriim Euchariftia fit Sacramen-

tum nouae legis. 6io

t, Vtrum forma confccrationis Euchariftia:

fit illa , qux ponitur in Canonc Mifllar.

6iy 3 . Vtrum Euchariftia ncceflrario debeat fu-

mi^iciunis. 629

D I s r I N c r 1 0 IX.

^■tft.vnic. Vtrum exiftens in pcccato mor- tah peccct nouo peccato,communican- do,& recipicndo corpus Chrifti. 6 3 i

D I s r I N c r I 0 X.

^tft. I . Vtrum fit poflTibile fubftantiam cor- poris Chrifti fub fpccicbus panis rcaU- ter contineri. 631

1. Vtrum poflibflc fit corpus Chrifti reahtcr fimul eflc in cxlo &; in Ahari fub Sa- cramcnto. 63^

3 , Vtrum Corpus Chrifti , vcl ahquod ahud corpusjpoflit fimul cftc in diuerfis locis Jocalitcr. ibid.

4. Vtrum Corpori Chrifti naturalitcr cxi- ftcnti in fc , & cidcm realitcr cxiftenti fub Sacramento Euchariftix , infint eacdcm proprictatcs,& partes. 64 j

j . Vtrum quaccumque adio immancns, quse cft in Chrifto cxiftenti naturaJitcr in cxlo , infit fibi facramcntaliter in Eu- chariftia. (,^0

6. Vtrum Corpori Chrifti vt exiftit in Eu-

chariftia.poflTit inefle motus corporalis.

7. Vtrum Chriftus in Euchariftia pofl^et

tranfmutare aliud ad fe. 6 ^6

8. Vtrum aliquis intelledus creatus poflit

naturalitcr viderc Chriftum vtexiftit in Euchariitia. 6^7

9. Vtrum exiftcntia corporis ChriftiinEu-

chariftia poflTet videri ab aliquo oculo

corporali glorificato. 6j8

D I S T I N C r I 0 XI.

^dift.i. Vtrum tranflfubftautiatio fitpofli-

bilis. 661

1. Vtrum quodlibct pofllt conucrti in quod-

libet. 664

3 . Vtrum panis tranfubftaiitietur in corpus

Chrifti. 667

4. Vtrum in conucrfione panis in corpus

Chrirti annihilctur panis. 6ji

D l S T I N C T l 0 XI L Slutft. I . Vtrum in Euchariftia fint acciden- tia fine fubicdo. 6~^

2. Vtrum quodcumquc accidcns inEucha-

riftia fit fiiie iiibicdo. 670

5 . Vtrum in Euchariftia accidentia pofsint

haberc adioncm , qux compctit cis in fubicdo. 684

4. Vtrum accidcntia in Euchariftia pofsint corrumpi. 690

y. Vtrum ab agente crcato poflet fieri tran- fubftantiatio in fpecicbus ,. quantitatc cadem non manentc. 6<) z

6. Vtrum in aliqua tranfmutationc circa

fpecies Euchariftix , neceflc fit creari a Deonouam fubftantiam. 696

D I S T I N C T I 0 XIII.

^dft.i. Vtrum fola adione diuina pofllit conuerti corpus Chrifti. 695;

2. Vtrum quilibet Sacerdos profcrendo vcrba Sacramentalia confccrationis corporis cum intentione dcbita circa matcriam conucnientem , poflit confi- ccrc corpus Chrifti. jq6

D i -s r i N c r I 0 XIV.

^dtft. I . Vtrura ad delctionem peccati mor- talis requiratur ncccfrario poenicentia. 707

2. Vtrum adus pocnitcntix , qui rcquiritur ad deletioncmpcccatijiitadus alicuius virtutis. 7 1 o

5. Vtrum.

& Quceftionum.

5. Vtrum poenitcntia (it tantum vniuspoe- nae infliftiua. 713

4. Vtrum per facramcntum Pccnitentia: peccatum dimittatur. 7 1 j:

D I S T I N C r I 0 XV.

Sij**ft- 1 • Vtrum cuilibct peccato aduali cor- rcfpondcat propria fatisfadio. 7 1 8

2. Vtrum ille , qui iniufte abftulit, vcl dcti-

net rem alicnam , poffet poeniterc abf- quc rcftitutione illius rci. 71 1

3. Vtrum damnificans alium iniufteinbo-

nis corporiSjVcl animac,tcneatur nccef- (ario ad rcftitutioncm , ita quod non poffit pceniterc iine reftitutione. 711

4. Vtrum damnificans iniuftc in fama,poiIit

non poenitcre (Lie reftitutionc famx

cius. ibid.

D I STI N C r I 0 XVI.

^dtji.i. Vtrum illa tria,contritio, confeflio,

& fatisfaftio fint partes poenitcntiaj.

7^33

%. Vtrum infufio gratix & rcmiffio , vcl cx- pulfio culpx fit tantum vna fimplcx mutatio. 73^

DlSTlNCriO XVII.

^tft.vnk. Vtrum nccefTc fit pcccatorcm confiteri omnia peccata fua Saccrdoti. 741

D I s r I N cr I o xriiJ.

Sludjl.vnic. Vtrum in Sacerdote potcftas clauium fc cxtendat ad delendum cul- pam , & ad rcmittendum pceuam ali- quam. 749

DisriNcrio XIX.

^ifi. vnic. Vtrum cuilibct Saccrdoti in fuf- ccptione Ordinis facerdotalis dentur claues. 749

D I sr I N cri o XX.

^dft.vnic. Vtrum pcenitcntia fcra valcat adfalutcm. 75^7

DISTINCTIO XXI.

Slntft. I . Vtrum poft hanc vitam poffct ali- quod pcccatum rcmitti. 760

1. Vtrum Saccrdos dc neccfiritate inquo- cumquc cafu tencatur celare,&; habere fub fecreto peccata confitentis. 76 3 D l S T I N CT I O XXII.

^aft.vnic. Vtrum peccata pcr pcenitcn- tiam dimiflfa in recidiuante redeant ea- dem numero. 66y

DISTINCTIO XXIII.

S^aft.vnic. Vtrum cxtrcma Vnftio fit Sacra- mcntum noux legis. 771

DISTINCTIO XXIV.

Sludft.vnic. Vtrum tantum fint feptcm Or- dincs facramcntales, & perconfequens fcptcm Sacramcnta. 774

D I S T I N CT I 0 XXV.

Sl»'ft- 1 • Vtrum cxcommunicatio , vel irrc-

gularitas, vcl quaccumquc poena cano. nica, cxclqdat fimplicitera collatione, vcl fufceptione Ordinum. 7 9

t. Vtrum fcxus muliebns , vel a:tas pucrilis impcdiat fufceptionem debitam facri Ordinis. 783

D I ST I N C TI 0 XX VI.

S^eft.vnic. Vtrum matrimonium fueri: im- mcdiatc inftitutum a Deo. 7 8 y

D I S T I N C T I 0 XXVII.

Sltt^ft- 1 . Vtrum caufa praecifa matrimonij fit confcnfus per verba extcriora. 78^ 1 . Vtrum definitio matrimonij fit fufficiens, quae eft : MatrmoHium eft vtrt & m»- Uerii comunSfio maritalii inter ^erfonas legitimas , indiuiduam vita confuetudi' nern retinens. ibid.

D I S T I N C T I 0 XXVIIT.

^tft.vnic. Vtrum confcnfus cxprcflTus pcr vcrba de prjtfenti caufet matrimo- nium. 786

D/STINCTIO XXIX.

Sluaft.vnic. Vtrum confenfus coadus in

vtroque , vel in altero contralientium

fufficiat ad matrimonium comrahen-

dum,& an impediat contradum. 79 5

D I S T I N C T I 0 XXX.

Sla^ft- 1 • Vtrum ad confenfum matrimonia- Icm rcquiratur , quod fequatur appre- henfionem non erroncam . 7^8

i. Vtrum.intcr beatam Mariam & lofeph fuerit verum matrimonium. 800

DISTINCriO XXXI.

Sluaft.vnic. Vtrum matrimonij fint iftatria bona , fides , prolcs , & Sacramentum. 8oz DISTINCTIO XXXII.

Slujtft.vnic. Vtrum neceffc fit coniugi fem- pcr rcdderc debitum coniugalc , cum ab altero pctatur. 80^

D I S T I N C T I 0 XXXIII.

^Aft. I . Vtrum licitum fuit ludacis fimul habere plures vxorcs matrimonialiter fibi coniundas. 809

1. Vtrum bigamus ante Baptifmum,fit irrc- gularis poft Baptifhium. 8 r o

3 . Vtrum tempore legis Mofayca: erat lici-

tum alicui repudiare , vcl relinqucre

fuamvxorcm,matrimoniaIiterfibicon-

iundam,dando ei libellum rcpudij.8 1 4

DISTINCTIO XXXIV.

Slutft.vnic. Vtrum impotentia ad aftum carnalcm fimplicitcr impcdiat matri- monium. 817

D I S T I N C T I 0 XXXV

Sluift.vnic. Vtrum adulterium commiffum cum aliqua coniugata machinando in mortem viri fui , impcdiat contrahi cumcadempoft mortcmviri. 818

DISTIN

Index Di(l:indionum,&. Qu^ftionum,

D I S r I N C TI O XXXVI.

^*ft. I . Vtrum feruitus impcdiat matrimo- nium contrahendum. 8 z i

a. Vtriam xtas puerilis impediat matrimo- nium. ibid,

D I S T I N C T l O XXXril.

£ludjl.vnic. Vrrum Ordo facer impcdiat ma- trimonium contrahendum. 824

DISTINCTIO X XXVI II.

^luAft.vnic. Vtriim votum continentije im- pediat matrimonium. 814

DISTlNCTlO XXXIX.

^/tp.vnic Vtrum difparitas cultus impc- diat difparcs contraherc matrimonium.

8i4 DISTINCTIO XL.

^ttji.vnic. Vtrum cognatio carnalis impe-

diat matrimonium. 815

D I S T I N C T I 0 XLI. ^nft.vnic. Vtrum affinitas impediat matri-

monium. ibid.

D I S T I N C T I O XLII. ^UAJi.vnic. Vtrum cognatio fpiritualis im-

pediat contrahcre matrimonium. ibid.

D I S T I N C T I 0 XLIII. ^itji.i. Vtrum generahs rcfurrcdio om-

nium (it futura. 834

i. Vtrum rcfurrcdio hominum poflit co-

gnofci a nobis ratione naturah. ibid.

3. Vtrum natura poffit cfre caufa efficiens

rcfurredionis. 845

4. Vtrum rcfurrcdio fit naturahs. 849

5. Vtrum refurredio fiet in inflanti. 8jo

D I S T ' N C T I 0 XLIV.

SiSi*fi. I . Vtrum in quohbet hominc refur- gct quidquid fit in eo de vcritatc hu- mansE naturx. 8 j 3

t. Vtrum ignis infcrnahs puniat fpiritus damnatos, vt animas, vcl Angelos ma- Jos. 8y8

3. Vtrnm homincs damnati pofl iudicium puniantur , vel crucientur igne infcr- nah. ibid.

DISTINCTIO XLV.

^dfi. I . Vtrum anima feparata a corpore poffet intelhgere quiditates rerum,fibi prius habituahtcr notas. 8(^4

i. Vtrum anima fcparata poteft acquirerc notitiam prius ignotorum. 86 y

3. Vtrum anima fcparata poffic recordari

pra:tcritorum,qu2e hic nouit coniunda.

870 4. Vtrum beati cognofcant orationcs no-

flras,quas cis offcrimus , & loquor tam

de Angchs , quam dc animabus bcatis.

874

D I S T I N C T I O XLVI. ^xfi. I . Vtrum in punitione malorum con-

currat mifericordia cum iuflitia. 876

1. Vtrum in Deo fit iuflicia. ibid.

3 . Vtrum in Deo fit mifcricordia. ib'id.

4. Vtrum in Deo diflinguantur iuflicia &:

mifericordia. ibid.

D I S T I N C T I 0 XLVII. ^*fi.i. Vtrixm gcneralc iudicium oranium ficfucurum. 88i

2 . Vcrum mundus purgabicur pcr igncm. 884

DISTINCTlO XLVIII. Sl^Afi. I . Vtrum Chriflus in forma fua: hu-

manitatis iudicabit. S8 y

2. Vtrum motus corporum coclcftium ccf-

fabit cempore hidicij , vcl poft. ibid.

D l S T I N C T 1 0 XLIX. ^^fi I . Vcrum beacitudo confiflat pcr fe in

operationc. 890

2. Vtrum bcatitudo fimpliciccr & per fe

confiflac in aftu incclledus. 8 9 3

3. Vcrum beacicudo confiftac per fc fimul in

aclu incelledus,& voluncacis. 898

4. Vcrum bcacicudo fimpliciccrprjecise con-

fiftat m adu voluntatis , qui eft fruitio. 900 j. Vtrumad efrentiam bcatitudinis rcqui-' ratur fecuritas perpetua. 902

6. Vtrum ad cfTcntiam bcatitudinis pcr-

tincat gaudium dc ipfa bcatitudinc adcpta, 90^

7. Vtrum natura humana fit inferior natura,

qu2e eft capax beaticudinis. 908

8. Vtrum omncs homines fumme, &: de ne-

ccffitate velint beatitudincm. 910

9. Vtrum propter bcaticudincm appecatur

quicquid appcf itur. 9 1 1

I o. Vtrum liomo ex puris naturalibus poffit

confequi beatitudinem. 9 1 j

11. Vtrum homo in hac vita mortali poffic

confcqui bcatitudinem. 918

1 2. Vtrum corpus bcati erit impaffibilc. 921 i^.Vtrum corpora Beatorum cruncagilia.

924

R. F. P.

R P F

lOANNISDVNS

S C O T I,

DOCTORIS SVBTILIS,

ORDINIS MINORVM,

%EPORT^TORFM 'P A R IS l E NS IV M

LIBRl PRIMI

TROLOGFS.

QViESTIO PRIMA.

Vtmm Deui Jub propria ratione Deitatis pofit ejfe JvthieCtum alicmm fcienti& ^

Ariftot.

VOD non.viJcnir. Oinnc fcibilc dc qiiociinqiic fubie- do habct concep- tum pcr (c aliuip a conceptu fubicfti : fcd nihil cognofci- bilc dc Dco habet conceptum per Ce alium a conc^ptu Dci i crgo , &c. Probatio Maioris. Idcm per lc conceptus non fcitur de le ip(b, 4. Mct. cap.vlt. propter tjuod ipftitn eH,mhilejl qutrere. SimiUter in eodcm libro.c. j . De perfe homints multt fUnt CMtfdL , fei quare homo eFt hamo , non efi aliqua cattfa, & 9. Mccaph. cap.vhimo : Circa fimplicia non contingit dectpi, quia aut totaliter ignorantur, aut totaliter cognofcuntur. Er primoPofteriorum capit. i. Concluju per fe fcibdU eji vera fecundo modoper je. Sed in ifto fecundo modo cft aliiis conccptus fubicAi,& alius prardicati. Probatio Minoris:Si eftcnt duo conccptus, aut correfpon- Scct. Oper. Tom. XI.

dcret eis aliud in rc,aat omninoidemmon aliud, proptcr fimpliciratcm diuinam : nec omnino idcm , quia Ci rcs habet vnum conceptum adx- quatum, & alij conceprui in re nihil coircfpon- debit, tunc crit fupei fluns & vanus.

Itcm , omne fcibilcde aliquo fubiciVo fcitur . , _ pcr medium , quod notuismcttliibiewto, quam ipfum fcitum ; fed nihil poteft fic cognoici dc Dco : ergo,&c. Prob.ntiomaioris^quia conclufio icicaeft mcdiata,& fcicurpcrprincipiumimme- diacum. Probatio Minoris. AugS.dc Trinit.c.i. Gluidquid intelligibile,atque incommutabtle eft.no ^^tP^ efi altuialio veriit* ; cr^o nec aliud alio notius.

Item.de fubicfto fcienti.-E &demonftrarioni$ Tertinm. oportet fcire ^«j<^(r(?, cx i.Poftcriorum c.i. Sed Aiiftcw. Deus non hahet^uidefi, quia necdcfinicionem, y^ jjj^ fccundum Au\ccnn3im,S.Metaph^Ji(a,cap.j^,

Contra Aug.S.de ciuit. Dei ci. Theologta ejl % . fermo,velratio de Deo. Argum.ifn

Iccm , Deus fub racioncDeitatis eft primum P»'^" *!?''■* in entitaceicrgo eft primum in cognofcibilicatc; '"'""J' crgo per rationcm eius po/Tum aliqua cognofci

A in

Prol

ogi

Terflam,

hex oniitiio- nes primi fubiicii.

VtU [finftib -atior.cDii- taiis proh»- *fir.

Ix/tmin*!*- i» in hac

^utfiione.

in .iliquafcientia ; crgo ipfiira pottftiiTe fubi.c- (flnm piimum illiusfcicjnia:.

Item,de Dco poffunt cognofci aliqua propria nbi i ergo prima cognofcibilia polUint percincrc nd aliqiiam fcieniiani , &c ifla habebit aliqnod "fiibiciihim ; non alind quam Dcum fnb propria ratione , qnia qiiod efl fimplicitcr cognofcibilc pcrfecliiis piimo fubi^clo alicoius fciencia:, noa potcfl; in iHa fcientiacognofci.quantum ad pro- pria (ibi ; fed Deiis fiib rationc Dcitatis fjmpli- citcr cli cOgnofcibile perfcifliu'; c^uccunquealio fubietlo ; ergo propiictates & propria de ipfo non poirunt cognofci in fcienvia habcncc ahud fub^ciftun) primum.

Itcm argujtur (\c. Scx vidfjitur cfTc conditio- nes pi imi fubie>^ti. rrima,qu6d ab iplo fcientia fpeciricctur & detcrminetnr , (lcuc porcntiaper fuum primam obic6bum. Secunda,qii6d ab ipfb fcienria habeat dignitatem fuam. Tertia, qu64 de ipfo dicancur alia confiderata in fcicntia.ficuf in propodtione praedicatum dicirurde lubieflo. Qu.rrta, quod ipfum fit primutn.quod occurrit intellcdui, in iftafcicncia, & aliaquxrantur fnb rarionc cius. Quinra,qu6d ipfum podlt effe fub- /cAum principiorum lcientis. Sexca, quod eius proprictatcs & paffiones confidaentur in fcien- riajfcd Deus potcfthaberc onijiesiftasconditio- ncs refpeitu alicuius fcientiaE , putaTheologia:: crgo , &c.

Quod antcm fcientia dc Dco fit fub rationc Deicaris, probatur primojquia fub illa ratione,&: non alia continentur intra cius ambitum omnia cognofcibiha de Deo. Sccund6,quia fcientia di- uina eft de ipfo fub r.-itionc ifta , & quarlibetalia fcientia de Deo eft participatio diuinac fcientia;, & imiratuream. Teiti6,qiii3 fub ilia folaratio- neeft fubie^lum primum omnium principiorum icienti£e talis, Qijarco, quia fub ifta fola ratione tion quarritur dc alio , fed aha de ipfo. Quinto, quia iiib fola illa rationc eft fubiedum fcipiiciae beacorum. Sexco, <]uia tranfccndir omncs fcicn- tias Phyficas. Portitur autem ab aliis, quod fub illa rationc fit fobied^ura primum fcicntiicdiui- n.-c.quiaillatranfceuditomnemfcientiacieatur^. Ad folutionem hnius quarftionis quatuor funt vidend.i.Prim6;quid fit ratio fcientiz ? Secundo, quid fit ratio primi fubiecSi fcicntix ? Tcrtio, an Dcus pofllc concipi fub ratioHibus particula- ribus diftinftis a r.itione cirentias ? Quarco , nn intcr raciones flib quihus potcft cbiKipi , fit ali- <juis ordo , & quis ? & tandcm ex his quxftio foiuetur.

^s.ftt r»tio fcientte. !

Auguft.

Ariftot

D fi.i-.sio fenniii.

ARTICVLVS PRIMVS.

^uidrequiritur ad ratioticm fcienti^ ?

DE primo vero cxtendendo fcientiam .id fi- dem, quomodo loquicur Auguftinus ij.de Trin.c. j 7. Abfit, vtfcirt nos negemm, qus tejii- monio didicimiu aliorum ; nec rcftringendo (cicn- tiam,vc diftinguitur contra fapientiam, quomo- do Auguftinus diftinguir.ii.dcTrinicatcc.ip.ij'. quod ad [Kpicntiam pertinet ^ternarum rerum cogiiitiointetle^ualii •■, adfcientiam vero tempora- lium rerum coanitto rationalii. Mcdio crgo mo- do accipiendo fcienciam, prout /?«>;, primoPo- ftcriorum tcx j.definicur, dicoquod, fcicntia eft co^mtio certa veri demonflrati necejfarvj mediati

fcimiit cc»' (tttiones pro^ ponuniur ^ txpomintur.

Quid •virtns

intcUcHHi- lis.

Secundit loa- dui» jcientit explicatftr.

Arirtor.

cx nece^Ariis prioribm demonftritti , tjuod naium eft habere cuidcfitiam ex neceffario prilis euidenrc, appltcato ad ipfnm per dtfaofum fyllcgifticum. Prima coiidicio fcilicct , quod edcoonitio ccrta, excludens omncm dcceptioncm , opinioncm, & diibirationim,conucnit omni imcllcduali virtu- ti , quia viirus intelledualis eft. perfeSlio intel- littui, dijponens ipfum ad pcrfcAam opcratio- ncm , Sc pcrfe<5l:a operatio intcllc6tualis cft co- giiitio vcri cerca, idcoomnis virtus intcllcdhia- lis cft habitus, quodetcrmin."ice vcrum dicimus, pi upccr quod, opinio & fufpicio , quibus poceft uibelTcfairum.non func vircucesintcllcdtualcs.

Sccunda conditio, fcilicec quod fit verinecef- farij , fequicur cx prima, quia fi fcientia efTcc vc- ri contingcntis, poftec fibi fubefle falfum,prop- tcr mutationem obicdi, ficut opinioni. Si crgo fcientia eft clTentialiter habitus cognofcitiuus vcrus ; crgo cftentialiter non tantum includit jelationcm commimcm habitusad obicdum,fed fpecialem , fcilicetconformiratis adipfum obic- <Slum. Nunc aurem fi obicftum non elTet vcrum ncccirarium , polfct habitus ideni manens quan- doque conformari illi obieiSto , &: quandoque jion, proptcr mutationem illius obicdti , & tunc poftet cllc qu.andoquc vcrus,quandoquc non ve- rus.Et hoceft quod dicit Philofbphusy.Mctaph. tex.j } .& I .Poft icx.ii.Corrupiibiltum nen tft de- monftratio , quia ficuc non contingit fcicntiam» quandoque elfe ignotam , ita nccdcmonftratio- ncra quandoquc noneftc dcmonftrationcm,con- tingeret autciTi vcrumquc , fi cllct non nccefla- rium fcd contingcns.

Tertia conditio , quod natum eft habert eui- dentinm ex necefpirio prim euidente , eft propria, diftipgucns fcientiam ab intcllcctu principio- rum , cjuia ille eft veri habcntis cuidentiam ex tcrminis; cx primo l'oftcriorum. text. com- ment. 1 1 . Principia cognefcimm in quantum ter- minos ognofcmm: fcientia cft veri habcntis cui- dentiam ex principiis.

Quarcacondicio eft, quod fic notitia tuidcntit pefterioris caufata a priore per difcurfum fyUogi- Jlictm,Sc hoceft imperre(5tionis,ncceftdeperfe racione fciencix fecundum fc,fed cantum fcientix iniperfecla:,& non conuenit fcicntia:, nifi in illo intellcdtu^cui conuenit ducurrcre,&procedcrea jioto ad ignotum.

S C H O L I V M.

Qjtatuor has conditiones ad rationem fcientit neccffirtas, requirit etiam DoElorin ej.i.proLfcri- pti Oxontenfi.i q.^.latcr. n.i6. & in 3. ^.14. «.ij. vbf latius de hac re a^it. Qucad dftinclionem ve- ro conceptuurn in c^uiditatiiios, & denominatiuos, C~ tjualificatfHos , ftue in determinantfs & deter- 7ninabiler, & infimpiices, ac fmplicittr fimplices, Vtde eumdem ttti.d.).ei.i.^ }.

EX hoc fcquitur corollariu,qu6d de nullo po- Conccptut teft aliud fciri,nifi de quo pofsiit plures cocc- 5"»<<'>*"'""» ptus habcriivnus quidit3tiuus,& .ilij quafideno- ^ 'tcnomt' minatiui fecundum ordincm quemdam habcntcs ipfum quidicaciuu conceptum. Vnde trcs primx conditiones confcquuncur fcientiam cx pcr fc ra- tione fubiedi & obie(fli,de quo nata: funt verita- ccs neccflatix cftc in euidcntia ordinatx.Quarta non ex ratione obiedti , fed ex comparationc ad inccllcvtum talem , vcl calcm qucm pcrficit.

ARTI

Tertiaeendt'

tti,.

Acidot.

§iuart4 «3-

ditio,

Vifcurfus trf efi de ranicn* fcientit. it fu.

Qu^ftio I.

OhitQiimftr fe Aliemui

fcrevtU.

Atiftot.

VTimnmfuk- iictum qiud.

e^iitfpri- mtcommtre.

6.

OhitSitfii'

ARTICVLVS SECVNDVS.

^id requiritur ad ratiofiern j>rimi fubie^t dlicuiui fcienti* ?

QVantum ad {ccundum articulum dico, quod illud cft per fc obic(fium alicuius rcicnti.e, quodcontinct virtualitcr,& pnm6 no- titiam omnium vcritatum illius fcicntia:. lllud probo , quia in clTcntialitcrordinatis nccciTecft ea rcdaci ad aliqiiodprimumfimplicitcrrcognoA cibiliaautcm ciiiuicunqucfcientii habcnt ordi- nem circntialem interfcin cognofcibilitatcqiiia conclufiones cognofcuntur ex principiis. Patet ex di(5lis, Principia tandem fi fimt immediata, eognofcuntur ex terminis,ficutdidumeft,fed & terminus ipfius principij cognofcitur cx rationc fubieai,quia principiacognita funt per (e fccun- do modo ; crgo fubieftum caditin definitiore principij ex y.Metaph. Sc in ifto tandem ordine ctiam ftatur ad aliquod fubicftum fimpliciter, quod cft fubicftumprincipiorum , vcl piincipij ex cuius eognitionecognofcuntur omnia perti- nentia ad fcientiam , & ipfum n^ n cognofcituc ex aliis. Illud ergo dicitur primum fubiedtira f(:ienti£,quod printo continet infe virtuAliter no- titiam pertinenttHm adfctentinm.Addnut autcm, primh conti'iere, qaii ficut primum tft,quod non depcndct ab alio,(ed alia ab ipfo-,ita illud dicirur prini6 continerc, qttod non depcndet ab aliis in continendo , ncc per rationem alicuius alterius contincr,hoceft,fi,perimpofl[ibile,circumfcripto omni alio in ratione obiedti manet conccprus eius,adhuc in ratione obiedli continct virtualiiet illas veticares,v. g. Ifofceles commei virtualiter omnes concltifionesquasTriangulus, quia con- tinet rationem Trianguli , fcd non contiiiet pri- m6,quia non per primam rationem ifofceles C^e- cificatur,fed per rationcm Trianguli.

SCHOLIVM II.

PoJlijHam refoluerat obielium primum cuiuf- cnn^tu fcientis continere virtualitcr ornnia , ^«.< perttnem ad eamdem fcientiam,obijcit quedam ex eomparatione obieBi potentia ad obietlnrn habitm vel fcientia ; &reffondetquod Itctt virutuejueob- ieitum tam potentia tjukm fcienti<t in hoc conue- niant, quod moueant, & terminent a^um, & fint menfura habitus & potentia ; Tamen inter obiecia potentttpojfuntfffeplura , cju£ indifferemer , & ^.cjueptrfe prtmo refpiciuntur a potentia,reff Etu tjHornm conftderatur aliud obieBum commune.non ftc autem in obieciu fcientu,<juia vnum duntaxat ^uod ejl obieiinm primum & adtquatum refbicitnr prMise per rattonem fuam , al-a zero non nifi in virti te prirni : -s- proinde non potejl dtci altcjuid commune omrnbi-u per fe intelltgbtlibiu in tla fcientia\fed aiiqutd pfmum intelligibile perfe continens reliijiia. De hac primttate (^ adxcjua- tione obiedt , vide DoElorem tn jcript. Oxon. cj.i. prol.ad primum,cfr in i.<i. 5.^ j.«.j. & fetjcj.rjr de communitate obteEli potentia potefi videri in z. d.7.^. n.G.

COntra ifta ohijcitur fic : ficut obieftum pri- mura pocentiK ad potentiam, ita obiedtun primum habicus fe habet ad habitumifed primum obicduin potentiz cft per fe commune ad om- Scot. Oper. Tom. XI.

nia per ic obie(fla. Ergo fimiliter obicAum pri- mum' habitus eft aliquid communc ad omni.n, qux per fe refpici^ iile habitus , & non aliquid contincnsomnia.

Confirmatur , quia alioquin non inuenirctur Con^rmatur. adiEquatio in tali obicdo.qux tnm^n requiritur iti [irimoobietlo ciiiufcunquefiuepotcntis,fiue habitus.

Item jcommunitcr in fcientiis aflignaturpro obielfioft- primo fiibicito aliquod commune ad illa.ad quaz '^'"'*** fe cxtendit fcicntia.ficut in Mctaphydca ens ; in fcientia n.-iturali corpus, vel ens mobilc^iu Geo- mctiiamagnitudo, &: fic dcaliis.

Ad primam obicdtionem, concedo qued pri- y. mnm obiedum cft adacquatum illi potentiae, vcl -^** '*"- habicui.cuius cft primum Et hacc ratio primita- ''^'"'"" /'=" tisaccipitura.PhiIofopho,i.l'ofter.texc.com.}7. ^j,(i(,t, vbi vult , quod pridicatum vniucrfalc pritr.6 incft alicui fubieiko , & vocat vniuerfalem pat fionem adxquaram ipfi fubiedo : hoc eft aurem communc tam obie<fio potcntiz quam habitus, qurd ipfum habet rationcm terminantis ratioiie vtriufquc. Scd aliud cft fpcciale , quod obiedum potentix lic^t fit quandoquc mouens potcntiam, non tamen neccflaiio virtualiter coutinet in fe pcrfedlionem poteniii ; Obicdiim autcm habi- tus ponitur in fc virtualirei conrinerc pcrfc£tio- ncm habirus : &: obiedum (cientix propric eft menfura ex cjuinto AleaphyficAC.dc ad aliqutd: Ariftot. non fic obiedum porcntia: refpedlu eius.

Ad propoficuin ergo , quandocunque illud, quod conuenit per fe obiedo potcntix vcl ha- bitus.puta mouercvcl terminare,vel menfurare, conuenic cuilibcr per fe obiefto per rationcm propnamitunc non potcft cflc altquod vnum ob- ici^um adaequatum illi porentiz & habitui , fcd aliquod commune.cuius ratio faluatur in omni- bos illis.quae per fe mouenr,vtI terminant.

Ad primum igitur refpondeo,qu6dduplicitcr potell intciligi aliquam potenriam, fiue h.ibitura F'tenria du- fe h.abeie iiidifFctcnter ad mulra pet fe obiafta. t *T*^J*^ Vno modo iicquod quodlibet corum pcr ratio- ,^ ^,^ J^^^^ nem fuam form,j|em natum cft rcfpici a potenria icii*. tali,velhabitu; & ibi niilli.meorum eftprimum obieilum potenriae,veI habinis^quianecadaqua.- tum:quianecratioalicuiusvniuslaluatunnquo- libet , quod pci fc refpicitur atali potentia vel habitu ; & per confrquens illi nihil cft adacqua- tum,n1fi commune omnibus illi.s obicdisperfc. Ita cft de vifu :efpe<flu omnium colprum , quia licet vuus color fit pcrfcdlior aliis , vt albedo ; tamen nigtedo pcr kiam propriam naturam obii- citur vifui,& non tantum virriirc albcdinis.

Alio nv)do potentia vcl habicus iydifFcrcnter Vidr Scot refpicit phua per fe obicda hoc modo , quod 1 3- prol.n. vnum pra-cisc pcr rationcm fuam iclpicitur , & ^^" alia non nifi cx con.^cqucnti virtutc primi obic- di , & ibi iUud primnm intcrpcr fe obiccla cft fimpliciter adaequatum potcntiz , &: h.-)bicui , & iHuUenis ideo fimpliciter obieftum cius. Hoc modo cft diuians « inrelligendum de intelleftu diuino , quia licct per feintelligac omnia incclligibilia ; tamcn a nullp rrioucturad adura inielligcndi , nifi apri- moohic^lo fuo. Nullum etiamobiedlum fecnn- darium primo cerminat per rationem propriam adum ipfius, fcd tantiim cx con(cqucnti,virtutc illiusprimi ; & idco illud per (e adacquatum ob- iedum inrelleftui non cft aliquid commune omnibus pcr fe intelligibilibus ; fcd aliquidpri- mum incdligibilc,per fe contintnsorania.

A 1 Ad

nuUo motie. turnififipri' mo obieitt fuo.

Prologi

Ccttditionei 4illint noff ttriueniunt primo fbieclo fotentit. Atiltoc.

Ai eonfir- mntitnem.

Ad fecun- dum ebieSlio- »tm.

Vide Scor. q.j.prol.q.i. laicc.n.^.

Vnius rcientit. fccundun» i>e- Aus 'vnum,ejt pr.»ii;;n /i.b- ieBumfecun- dmm {tnits.

Acl propofitum.Obicdum Lnbitus habct con- tinere victualitcr aliqnomodo ipfumhabituiji,& eflc menfuram eius, f . Met. cap.de yidali^Htd, Sc illx conditioncs funr proprix obicdo piimo h.tbitus, ncc conueniunt propric primo obieiVo potcntia:. Habetetiamobiedum habitustcimi- nare ad^uni eius :& hoc eftcommune obiedo h.ibitus, gcobiedto potcnciaeiipitur fi aliquis ha- bitus rcrpiceret aha plura perfe obie(fVa,quorum quodlibet per rationcm propriam continerct il- Uim h.ib!tum virtualiter,& eflet menfiira,& pri- nio tenr.inarct adum illius habi:us , obieiftura ada!qu.-itum eflct commune ad omnia ilia aHa pcr fc obieda. Sed fi intcr alia multa , ad qua: fe extcndit habitus , fit aliquod vnum quod loliim victualitcr contincat habitum •, & fit menfura eius,& ptimotcrminans adlum eius, illud pone- rctur obieftum habitus adxquatum j ita eft io fciemiis. Non enim quodUbet, quod confidera- tur in fcientia,eft virtualitercontinens ipfam^vel menfuram cius,vel primo terminans,(cd aliquod vnum , ad cuius r.itionem ftat vltimatc rciblutio omnium principiorum, & conclufionum , vc di- dlumcft. Patct ergo , quod fimplicitcr ptimum fubieftum fcienris talc virtualitercontinens , vt didum cft,non eft communc aJ omnia confidc- rata in fcientia.

Pcr hoc patet ad confirmationem , quia vtro- biquc affignatur adaequatio in primo obiefto refpctSlu illius , cuius cft primum obicdum. Sed quaed.-im potenti.ie indifferentcr re^iciunt per fc obicclajita quod nullum in ratione alteriosjha- bitus vero fcientia; nunquam. Et idco alicui po-» tcntiaE non potcft ada:qu3fi , nifi pommune per prxdicationem omnibus fubic(flis; habitui au- tem fcientix femper adxquatur aliquid commu- ne fecundum vircualitatem ad omnia , non au- tem commnnc fecundum pracdicationcm,

Ad fccundum. Scicntiac vnius fecundtim gc- nus cft vnum primum obicdum fecundum gc- nus : A multis autemobicdisdifFcrcntibus Ipc- cicquorum quodlibetcft obicdlum primum veCr pcftu vnius (cientia: fccundum fpeciem , poteft abftrahi vnum tale commune obic£lum:& ficuc illae fcientiae multae habent vnitatcm gencris,& ideo pertincnt ad vnamfcientiam fccunduiTige- nus:ita intali fcicntia vna fccundum genus afli- gnatur vnum fubicdum commune illis fubic- dis, communc tamen fecunduni gcnus : fed cu- iiiflibct fcientix vnius fecundum fpcciem,quam- uis multa diftindla fccundum fpeciem confidci- rcntur , tamcn illud eius eft obiedum primum recundum fpeciem , in quo contincntur omnia aliter & mclius quara in ob'cdo communi, quod afHgnatur communitcr in fcientiis,qua:eft vna latio primi obiedi , quac cft ada;quatio in tcrminando: & hoc fiuc in tcrminando primo, fiuc in pcr fe,& non ptimo. Dcficit autcm ei ra- tio menfurandi,& continendi , & ideo licet tale obie£buta communc fccundum quid poflit dici communitcr primiim obiedlum ; hoc taracn eft imperfedc refpciau illius obiefti primi , quod habet primo rationem afllgnatam, quia illud cft adaequatum in mcnfurando & continendo, Vcl fic:Vbi affignatur fubicfttim fcientia: communc, Vel eft primum fubiedlum fcicntiae rnius fccun- dum gcnus tantiim, & ideo abftraftum ab obic- dlis fpecialibus multarum fcientiarum fccun- dum fpccicm, Vel fi aflignatur tale obiedtum rcf- pctlu fcicntiac vnius fccundum fpecicu), imper-

fcAc eft primujm , quia vnam conditioncm ha- bct, fcilicet,adaequari in tcrminando , & in aliis dcficit.

Adducunt ctiam fccundam inftantism, qnae talis crt:Quod continet virtualitcr notitiam ali- quam intelleftus , non habet cffc in intellcdlu; obiedumfcibile habct ejfe in intelledu; quiaeft vniucrfale,& vniuctfalc non eft in re,nec in fen- fu:crgo,&c. Maior ptobatur: quod continet vir- tualicer notitiam aliquam intclledtus , eft moti- uum intelledus ad illam:fed motiuumeft diftin- «flum fiibiedo a mobili:ergo tale continchs non habet etre in intellcdlu.

Vcl fic : Omnis aCkas & habitus intelle£his continetur praccise in aliquo, quod eft in virtute phantaftica.no crgo obieftum intelligibilc cob- tinet virtualiter habicum fcientiz.Confequenriai probatur,qu>a obicdtum intelligibilc fub ratione pcr fe intelligibilis , non habet cfTe in virtute phantaftica, quia nihil ibi habct efle nifi fub ra- tionc fingularis. Obicdum intelligibile eft pet fc vniucrfale. Antccedens probatur , quia mo- uens diftinguitur fubiedo i moto, nihil autem in parte intellcdiua poteft diftingni fubiedoab intellcd:u:illud autcm, quod virtualiter continpc adlum , vcl habitum intelledtus , mouet intcllc- £tum ad illum habitum , vxl aftura : ergo quod virtualiter continet habitura intellc6t:us,non ha- bet cfTe per fe in parte intellcdiua, & habet cfle in nobis;quia intelligimMs,cHm volumHs,(tc\\T\Ao de anima,text.ijj.Ergo prascise in virtutc phan- icaftica.

Illa vero propofitio > mouens , & motum funt diflinEia fubteSie , quamuis fit principium pri- mum , tamen contra negantes probatur per ra- tioncm duccntem ad impoffibife , quia fi nege- tur,pari ratione dicctur, in quolibet moucnspo-r tcft cfle idcm fubicfto cum moto , & tunc \i- gnum calefaciet fc per aliquid , quod eft fubic- diuc in illo , licet ad calefaftionem illam re- quiratur multa alia, ficut caufac fine quibus non.

SCHOLIVM II r.

Ohiecit ex Goffredo,ejuod ticHuum & pttjjiuum differtfnt fubieElo , (^r froinde vnum & idem non poffe effe refpeilufui mouens cJ* mobtle, acconfe- <juenter neque obieiium fctbile in intelleclu poffe mouere intelle^um ad intelligendum. Sed refpon- det vnum & idem , in ejuantum idem,nonpoffe fe- mttl agere & pati,mouere C^ moHerf;in inteileUto- ne aHtem,de qua htc agitur, conftderari duo, qtio~ rum vnum eji tmmedtatum fubieiium altertks. De hac diffcultate latifftme agtt Dotior in i. Oxon.d.i.cj.j.n.^.O' n.ij./oiuit dicendo,agensdr paffumpoffe effe idem,modo nonagat vniuoce. Vi- deeumdem in i.d.i.q,ic.n.ii.& d.^.q.^.ad^. (^ d.x^,q.i.ad i.

AD iftam itaquc fecundam inftantiam de phantafmacibus aliqui * dicut diftinguen- do dc efTe in intcIleAu obiediue & fubicdliuc. Secundomodo maior eft vcra;Primo modo mi- nor.Scd licct hacc diftintSio fit bona,non tamen cuadit difficultatem, quia nihil potcft cfle in in- telledu obiciftiuc, ni fi vcl obiiciatur intellecaui principalitcr in fe ipfo, vcl in aliquo reprxfcnta- tiuo eius realiter exiftencc. Nunc autem obie- €tum fcibile non oportet primo modo obiici ad hoc,vc incclligacur,quia dc nonenteeft fcientia:

cr<»o

lo. AUa inftgn- tia.

GofFred. <]\xodl.6.q.y, & quodl. S. q.t.& quod- llb.j.q.ij.&l quodl, IJ. «1.1.

Ariftot.

II.

Rejponfio

«liorum.

^Hcnr.quod

lib.5.q.i4.ac

quodjl.j.q.^.

Qu^ftio I.

9«MM IHt*

d»tHr fcitn- titt.

II.

Sjt fpecies txcltant in inteUcHnno- iifiam.

Ji)t ineuins ©• motum ftffint effe in fitiem fuhct- dol

Atitmit muU liplici.er esl in (or^ort.

'3

Keiicifirillt

»lrori,m rtf- fonfio. i^nmo.

Sjttnmo^e in- tciUclus efi ■ 1 nitll» fttx' tt turforu.

ergo opoitet qiiod obiiciatuf in aliqno rcprs- fentatiuo,& tutK de illo argumentorrfi illnd fub- icdliuc eft in intclle(!Ju, & mouct intelledlum ad notitiam obicdli,quod rcpra:fcntat;ergo mouens & motum non funt diftinfta fubiedo : fi illud non eft fubicdiuc in intellcdtu , &: cft in nobis, «juia iritcUigimus cum volumus ; crgo eft in par- te fcnfitiuajcrgo nihil realitcr cxiftens in no- bis continet virtualiter aliquam notitiam in- tellcdhis noftri, nifi aliqua fpccificaforma fcn- fata : non igitur 'obicftum intclligibile , quia vc argutum eft prius, obiedtum intclligibile cft vniuerfale , & talc efle non habet , niii in in- telle(f>u.

Hic dicitur /ic:Qu6d fpccies intelligibilis ncc formaliter , nec virtualiter poteft moucre intel- lcdlum ad aliquam notitiam : fpecics aurem fenfibilis potcft mouerc : & cum hoc ftat quod obiedlum intclligatur iurationc vniucrfali. Pri- mum probatur fic: quia idcm non potcft fc mo- ucre , cuius vna cft prarcifa ratio , quia moucns in adlu eft lale, quale motutn cft in potcntia, f>c idem rvon potcll fimulc(Ieina<9:u,&in po- tcntia,quia hoc eftprincipium Metaphyficum nocam cx rcpugnantia iftorum principioruin gc- neraliutn :& (i negctur alicubi,pari rationc nc- gabitur vbiquc.

Ifta cadcm ratione concluditur,qu6d moucns & motum poflunc e(Ic idem fubiedto : quia liccc :\ltcrum elTct appropriate ratio agcndi , & alte- lum paticndi , tamen totum agcrec , & totum pateretur , quia agere & pati cft totius ; & fic tocum elfet in adu , & tocum elfet in poten- tia. Secundum dcclaratur , qiiia phantafma eft fufficienrer diftinftum fubicdo ab intelledtu, ita vt pofllt ipfum inouere : quod fic oftendi- tur ; quia anima poteft confidcrari vno modo fecundum rationcm eftcntia» . & fic vbique eft in corpore : alio modo (ccundum rationem po- tentix , & tunc ^\ organicc , fic eft in dcrenni- nata pa: te corporis , (\ non organicc, qualis eft intclledlus, fic eft in nulla parte corporis : fi- cuc igicur potcntia cxiftcns in vna parte cor- poris poten: cfte principium mouendi aliara in alia parrc corporis , fic illud , quod cft in deccrminata parcc coiporis, poreft eire princi- pium mouendi incelledVum ,qni fub r.itione po- centia: noneft in aliqua parrecorporis.

Terciuro declaratur fic:quia hxc eft narura in- telledlus agentis , quod contadu fpirituali , & virtu.ilis luminis fui contingit phantafma fo- him quantiim ad ilhid , quod pertiner ad qui- ditatem eius , & c coniicrfo ; hoc cft , in natura obiedii fingularis,quod fitpixcise tadlum fc- cundum fuam quiditatcm, &: quiditas vt fic at- tingitur, piitcr accidentia dcfignantia habct r.i- tionem vniucifalis,& apprehcnditur ab intelle- dtu poflibili.

Contra ifti tria triplicitcr. Primo, contra il- lud, quod (olum phantafma mouet inrelleclum noftrum ; arguo fic : Accidens & fubiedum funt indifiiniftia fubicfto ; ergo cuicunque fub- iedum eft iJem fubicdto , & accidcns erit idcm fibi. Anima autcm inteilediua eft ca- dem fubiedlo virtuci phantaftica: ; igitur & in- telledlus cft idem illi,ergo& phai)tafinaci,quod cft in illa virtute. Quod autem dicunr, qucd in- tellcftus eft in nullr. parte: verum e(t deter- minatc , fed in qu.ilibet cft talitcr , quod cft indiftindlc. Vnde ficnt fi e(Tct in folo oigano Srotv Oper. Tom. XI.

phantafia:, efTct fubiefto indiftindumilli potcn- cis ; ita ciim fitin alia potentia, noii tamen efl: minus vnum ; crgo in ifta non minus cft idcm fubiedlo ifti.

Pra:terea , caufa .-cquiuoca principalis & to- talis eft pcrfeftior cffcdlru ; crgo phantafma cric pcrfecfhns quocunque adlu fccundo , qui po- tcft habcri in r.>cnrc. Quomodo ergo felicitas eric adlus perfcdlidimus fccundiim Philofo- phos ? & qiiomodo exccdemus bruta quantiim ad mcntem , fecundiim Auguftin.i 5. Trinit.c^. & j.Qu6d li dic.itur intellcdtum agcntcm prin- cipalitcr eifc agcns rcfpedu aftuum fecundo- rum in mentc , hic ncgatur ifta opinio, quia in- tellcftns agcns eft indiftindlus fubiefto a poflTi- bili. Vnde fecundum eos non agit in pofllibi- lem (ccundum rationem caufa: cfficientis , fed foliim formalicer. Qu6d (i dicatur,qu6d in- tellciSkus agens eft (blum circa phancafma:Con- tra , quia intclleiSus agens nihil imprimic in phanta(inata.

Contra eos etiam eft ratio de voluntate.quia totus proceffus in adlibus humauis erit merc pcr modum naturjc ; ita quod nihil eric in po- tcftatc hominis non magis , quam adlus brutis fed dc hoc alias.

Quarto arguitur contra iftos , quSd non re- qnircrentur habitus intellcdtualcs , (cd folum phantaftici , quia nihil in palfo erit racio quare agcntia ordinate aguiK : fimiliter quoad illud, quod dicunt , phantafma in virrute intclledlus agentis repra:fcntare vniuetfalc:Concrahoc ha- bctur alibi. *

Quoad tcrtium etiam ,negantfpecicmintcl- ligibilcm. Contra : ergo negatur mcmoria in mente,& per confequens imago,quia fic fc- cundum ipfos non eft proles in mcntc a parcn- tcquod cft contra Auguftinum n. de Trimtat. cap.i.<i.& 10.

Itcm fcquitur quod Angclus pcr nihil fibi in- trinfccum poteft habcrc nouam volitionem vel intelledJioncm, quia quodlibet tale eft indiltin- dlum fubiedlo ab ipfo. Si dicas qu6d a Deo habct extrinfcce hanc volitionem , ergo Dcus caufiuic adum volitionis,qno Angcli malipcc- carunc

Nec habetur ab obiecflo : quia fi dicas obfc- dum inouerc eos ad peccatuin,vcl errordn; er- go non fuit in poscftate corum fic moucri;ficuc Mcc in potcftateeonim, quod obiedum (ic mo ■ ueret.Deindcobiec>iim volitionis & inrelledio- nis eorum poteft e(Te Deus; & fic vt priui Dcus moueret ad aftuin m»him

Sidicasquod pr.-Bcipui Philofophi non po- tucrunt hoc vidcrc ; Contra, crgo vcl fjlfimi cft quod credimuseis , vd printipium erit faUum, quod irti dicunt Mctaphyficilc.

Itcm, obieftum in fe cxiftens non moucc vo- luntatem Angcliadadlum pcccandi,quia potcft Angelus peccare obiedto non cxiftentc ; fed fl moucbaturab obiefto , hocfuitvtobiedum re- locebat in eftentiadiuina, & pec confequcns fic fuit caufa illius erroris & peccati.

Dico ergo ad iftam obiedtionera fecundam, quod aliquid exiftcns in intellcilu,fiiie fubicdbi- ue,vt fpeeies intelIigibilis,vclhabitus:fiucobic- dtiuc.vr illud, quod rclucct in tali coiuinct vir- tualiter notiria intelledtus.Quid coru vcrius fit, alias*dicctur.Niinc ad 'pvoyioi\i\\. Afouetis &mo- /«w.C^c.Nego ifta.Imora Dodtor illc.quamifte, A 5 qiicm

SecunH.

Inttlleiltis

efi ferfeiHtr phantafia.

Aagad,

Intellelftis Rgens nihil imprimlt fhaHtaftna- ti.

14.

Teriio.

§i»arto.

* 1. d.^.q.S. &ia4.d.4;. q.j.ad t. ^ niitt.

KefpcnfioDo- ciorts aii fe- runiiam iu' fiantinm.

♦ lai.d.ff»]. 4-

AfgtM* <*"- tr* lienri- cum (^ Gaf. fndHtn»

16.

AtiDeusfof- fit coacipifub rationibus particnlari-

ius t

^emodo DtHI cor.ci- piniura vi»-

lorefubrx

timibusf.tr-

ttruttrtbus.

6

qiiem in plimbus feqiutut,negat eatn in raultis, cum ponat fpeciem intelligibilem , & per eam tanquam per principium ailiuum intclledliim rcduci ad aftum intelligcndi ; cum ctiam ponat yoiuqtatcm moucre intcUcdum , & c conuetfo, cJiucifimodc tamen :ciim ctiara ponat eflrniiam Angeli moucre jntcllcdum fuuro,&e.

Ad probationcmdico quod fi illud eiretcon- cefrum de aftu & potentia, & concluderet pio- pofitum dccodcm fimplicitcr , non concliidcict ramen de codem fccundum fubicdlum,quod cft idem peraccidens. Noncnim fequirur qiiod idem fir in potcntia,& in aftu,nifi idem pet ac- cidens,& hoc ratione altciius & alterius, Et cum Axdv.totHjn perfe 4^jr:Refpondeo,hoc dcbct in- fclligi dc toto includcnte luppofitum, & forma- lem rationcm agendi , non autem de toto inchi- dcnte duo alia tn ratione fuppofiti,quorum vnu cft immediatum fubicdum alterius. Poffibile eft qu6d vnum nihil faciat ad aftioncm , & rch- quum nihil faciat ad pafrionem.Excmplum;cah- dum calefacit, & frigefcit.

Quantura ad aftionem ca!cfacie!idi nil facit fuperficies , quantum ad paflioncm frigoris nil facitcalor. Sic eft in propofito,nam cum Socra- tes habens potentiam intcllediuam informatam fpecie dicit formaliter duo tota:totum vnum eft Socrates habens intellcftum.quiafccundumcos, intellcdus cft accidcns fuperadditum eirentix anims ; cum dico idem fuppofitum habens fpe- ctem intelHgibilcm,dico aliud totum. Nunc au- tem intellc£tus cum fecundum eos fit pure po- teutia paflfiua.nii facit ad adionem intelligendi, fcd tantum ad rc-eptionem : fpecics vcr6 intelli- gibilis cum fit formalis ratio elicicndi aftum in- tclligendi,facit quidem ad adlionem, fcd non ad rcccptionem : Argnas ergo fic : Socrates intelli- gens agit ad adioncm intcUigendi per fpecicm intelligibilcm , & recipitaiSlum intelligcndi pcr f otcntiam intcHeftiuam : ergo hoc totum agit per vnum,& recipic per aliuJ,& concludc:Ergo «dcm per accidens agit & patitur.

ARTICVLVS TERTIVS.

t^» Deus ppfit concipf fub ratiombHs

particularibui diHin&ts a

ratione ejfentid f

Clrca tcrtium articulum. In vno communi- tcr cojKordant Do<i>ores, quod intcliedus viatoris non moueturad concipiendumDcum, nifi cx creaturis. Nunc autem pctfe<!Xiones,qux ncc includunt limitationcm,ncc defedum, qux \n creaturis funt difpctfx & diftindx , in Dco funt vnitx proptcr eius fimplicitatcm , quia in crcaturis fimt impcrfc£Vx , quia participatx : in Deofunt fimpliciter pctfedlx & illimitatx pro- pter cius infiniratrm ; ergo iftx imperfediones m cre.nturis, tam hnpcrfecte, quam diuerfimodc reprxfcntant illas pcrfedkioncs vnitas inDeoj& ficut reprxicntant , ita mouent intellcdum no- ftrum ad cognitionem iftarum; Ergointclicdus viatofis , qui non potcft illas vnitc concipetc vt funt in fe,mouctur ad formandum diftinAos c6- ccprus de iIlis,proportionalcs conceptibus iftaru perfcdlionum in cre.ituris,quibustamen pluribus fotmatis multipliciter qnis perfcdccoripit illnd

Prologi

vnumperfe^lum, & perfe£liones vnitas in ipfb : & fic intclle^us viatoris potcft habete de Dco conccptum aliquemquafi quidicatiuum , & alios quafi pafHonum, iuxta illud Auguft.ij.Trin.c.j. Si dicitur tcternMy vnM,fapiens,potens,iHflui,bo- niu,fpiritM4y c^c.omnium horum nouiffimum,quod pofui, cjuafi dicitur ftgnificare fubflantiam, catere verofuhfiantia qualitates. & ait Damafcen.lib. i . orth. fid. cap.4. 5« bonum,fiiuflum, & ft aliquid alitid d'xeri6,non naturam dices Dei,fed qut, cir' ca naturam.

SCHOLIVM IV.

Tofttjuam dixerat viatorem cognofoere perfe- iliones diuinas dtflin£las , &fub rationibus parti- cularibtu per comparationem ad perfe^iones, quA funt in creaturis,interrogat,an etiam ita Deuspof- fit cognofcerefe , fuaque attributa vt difiiniloipei^ refpeclum ad perfetiiones creatas , refertque opi- nionem S .7T}omte , /ifferentii,nullam ejfe dtflinElio- nem, neque rationis in diuinis , &proinde intelle- tium perfeSlum,tjualis efl diuinm ,fton poffe cognof- cere (ffentiam & attributa fub rationibus parti- cuUrihui , nifl in ordine ad perfeEtiones creataty adeo quod fi non effent ifla realittr difliniia in creatiiris, nulla effet difltnElio in diuinis. Opinio- nem hanc late tmpugnat hic , & infcripto Oxtn. in i.d.S.q.t^.

SEd vltra id , quod di<3;iim cft de intelicdlu viatoris, inquirunt aliqui, fi Deus poflit con- cipi fubdiftindis rationibus aquocunque intel- Ie6lu,etiam diuino ? Et iftud oportct vidcrc pro- pter quxftionem propofitam,quia ipfa non qux- rit comparando Deum ad intellcdum viaioris, fcd abfbluie dicitut ; Si Deus ex parte fui fit tale cognofcibile, dc quo poflit eflc fcientia in intcl- ledtu proponionato ?

Hic funt plures opiniones : modo non repe- tam nifi vnam , de aliis autem dicetur alias, * cum dc hoc traftabitur. Dicitur fic ab vno Do- 6lore,qu6d intcUedus diuinus vno fimplici con- ceptu potcft apprchendereadluahtcr&diftindlc quxcunquc iiitellcdus viaroris potcft apprc- hcndetc de codem pluribus adibus,& diftindis. Cum igitur iinclledus viatoris, fecundum prx- dida , ex peifedionibus creaturarura cognofcat cfTentiam diuinam fub alia & alia parfcdione, ratione huius pctfedionis & ilHus,non vidctur rationabile quin intellcftus diuinus circa eflen- tiam fuam apprehendat diftindionem huiufmo- di pcffcftionum.

Modo ponit talem propofitioncm , qu6d im- poffibile eft qucmcunque intclledum,diuinum, vcIalium,concipcice(Icntiam fimpliccm fubiftis rationibus diftindis, nifi comparct illam ad alia plura,vel c conuerfo, nifi comparet pluta ad ip- fam. Ad hoc habet duas ratione$,& vnam audo- ritatem,& aliquaexempla.Ratio fua fundarnen- talis eft ifta : Ab vno fimplici vno modo fc ha- bcnte fecundum rem , & fecundiam conceptio- ncm, non pofTunt fumi diftindiones rationum : eflcntia diuina fccundum fc confidcrata prxtcc refpeiftum ad alia, cftfimplexomnino , & indi- ftinda rc & rationc, igitur &c. Probo maiorcm, quia fi non ; tuncab vno fimplici , vno modo fc habcnte fccundum rem & conceptum , fumerc- tur vnitas,& diuerfitas. Probo minorcm. Idcm fimplcx apprchenfum fecundum fc , & abfque

habirudine

Auguft,

Damafc.

An ipfeDeus ptSet ft ^ fuat ferft- iiiones co- gnofcertfuh rationibut farticuUri- busl

Tho.t.p. q. 18. art.i. & q.7.de Teiic ^ lafii d.3.

q.I.

An e» quA

funt in Veo, fejfint cogno- fci vt dijlin- a» abfijue ccmfarationc ad extta l

Stnttntiitnt» gatiua frtm btuur.

Qa^ftio I.

fiabitudlne ad a!iod, non pdteft apprchcndi nifi feciindum vnam & ll-npltcem rationem. 1 8« Rcfponlioncm vnam,quz poflet dari ad iftam

irationem,excludir,quac talis eftrconceditur qu6d ifta eilentia apprehenra omnino fecundum {e abiqne omni aha habitudine, tam adintra,qu^ ad excra , non poteft apprehendi nifi (ecundum Vnam rationem. Hoc autem modo apprehendi- tur ipfaeflenria.apprehcnfioncad quam mouer intellc(3:um nnre omn.ro negotiarionern;(ed cir- ca ellcntiam fic apprchenfam (ccunduni fe& vna ratione tanrum, intelle^us poftea ncgotians eomparat ipfuni fub vna ratione ad fcipfam, fub alia rationc ad alfa,& fic circa eftentiam cft dif- feientia raiionum mucu6 ie refpicientium abC- queomni comparatione ad extra ; fic confidcr.-i- re fub iftis rationibus poilibile eft intelledui, quia illx rationes , quaj fant virtualiter in obic- ^o non per intelledum poftunt a£lualiter ex- plicaru iti^ui»MHr. Contra iftam rationem argoirur ficrQuaccun- que apprehendunrur, feu comparantui , vt quat- dam differentia k^t refpicicntia,prius in fua dif- ferentia exiftere fupponuntur ; inrelledlus ne- gotians per tc apprchendit circa effcntiam iftas rationes,vt diftindbs mutuo fcfc refpicicntcsjigi- tur antc apprehenfionem aftualem in ipfa elTen- cia funt a^ualirer ifta , vt fic difrincla , & vt fic rooucbunt intelledum ad concipiedum & com- parandum,,ip(adiftinda. (^, Ifta conclufio eft impoflibiiis , quod ipfa fic

fint diftinfla in eftentia diuina ante oninera ne- gociationem intclle(3us , & etiam quud illa non moueant intelle£lum diuinum adconcipiendum ieip(a fub tali diftinAione : igirur aliqua przmif- farum eft impoflibilis. Non maior , ergo minor, ^ux recipitur ^ refpondentc. Probo minorcm : ^uzcunque per inrclleftum coroparantur vt dif- fcrentia, ipfbadlucomparandi nonconftituun- tur in illo <rj(7*,fecundL>m quod habcnt iftam dif- ferentiam,im6 comparationeroipfam ncceflario praEcedic ta.leejfe, & difFcrentia talis ipforum. Et hoc vlreritjs probarur per fimile in rebusjquan- do enim les verc abfolutz ad inuiccm compa- rantur, fupponuntur habere ej/i diftincflum rea- lc : igitur cum entia rationis mutuo comparan- tur, fupponunt habere ej^ diftinftum fecundum rationem. Ali»frcia- Pro ifta opinionc eft alia rario commimis & ti» fententU antiqua, talis:Cuicunque diftindtioni rarionis in ntgantit. aliquo correfpondet diftindio realis in aliis, illa diftin(flio rationis furoitur per comparationcm ad illa diftindla rcalitcr. Iftud probatur pcr fimi- le de dextro & finiftro in columna & animali : de ratione principij & finis in pundo rcfpcftu diucrfarum lineaium , nunc autem ifts perfe- tliones diftingunntur in Dco fecundum ratio- nem, & correfpondent eis in creatura aliqua di- ftindla realitcr: eigo ifta diftindio rationis in Deo fumetur in quocunque intellcftu per com- parationcm ad illa diftint^a in re. lo. Proiftoeft auftoritas Auerrois ii.Met.com-

'i fl"''' mento 59. vbi dicit : i^uando fuertt ctnfidertUA difpofitio & difpofitHTH in immateri/tltbiu , &c. tunc redHcuntnr ad vnam intentionem omnino, & nuUni moduterit , tjuopr^tdicatMm dtfiinguatur k fubitcio etiam dtfpofito extra intelleUHm :fed nul- lam differentiam intelligit intelleElut inter ea mfi fecundum cjuod rectpn difpofitionem & difpofi- tum.vt dko,qMorHm froportio eji ad inHicetn,ficHt

Aterr.

e/? prfipertio prtd^eatiad fubieElum in rebui eom-

pofitis. Videtur planc mtcntio fiia,quod intelle-

€lus non diflinguit ea n<fi concipiendo (ecun-

dum proporrioncm ad diftinda realitcr.

Iftud confirmatur per txcmpla.Primum exem- C»nprm*tU

plum eft , quod fiippofita vnitate fornni fpeciei ^'L "' ?!' _* r i> ^ . '■,, « ,.-,. .^. Exemftum

iccundumrem, mrcllcctusnon dmmguitratio- frimum.

ncm gcneris & diffcrcntiz , qua: primo funt di- uerfa: rationcs , nifi comparet ca ad ulia rcaliier difFcrentia,& fecundum qucndam ordinem vni- cx rci conuenientia. Secundum cxcmplum eft, Seenndnm Ratio boni & vcri non diftinguerentur , nifi in- ttemflHm. telltgere & t/elle cfTcnt circa aliquod idem obie- dum alicubi aftusrealitcr diuerfi,& ad inuicem ordinati. Tcrtiitm excmplum : Efleniia diuina T/rti«»» non conciperetur ab intclle^tu diuino fub tatio- **•"»/'*''»• ne diuerfarum idearum,circumfcriptaomnimo- da comparationc ad diuerfas eflentias crcatura- rum realirer diftintflas.

Rariones alias fadas contra iftam opinionem 1 1. repetit ifte Dodbor , & nititur rcfpondcre. Sed hic nonrepliro nifi duas. Prima rario eft ifta : PWw» TAth Diftindlio fecundum rationerointelledus&vo- tptrafrtei- luntatis eft fundamentum diftindionis emana- ,/J/,^ "* tionum ; Filins enim non procederct nafccndo tanquam Vcrbum,& Spiritus fan£lus libcraliter tanquam Amor, nifi prxfupponetetur diftinflio intellei5lus& voluntatis, lanqpam principiorum producendi. Nunc autcm diftindio perfcnarum & emanationum non prarfiipponir aliqnam com- parationem ad creaturas : crgo pcr compara- tionem ad crcaturas non habebunt eflc talia principia.

Secunda ratio eft : pet fc^um firopliciter & 'iieKniati- principaliter habet quidquid fibi conucnit fe- <'»• cunditm quod eft fiinpliciter perfedum. Hoc prob.itnr , quia imperfcdla dcpendcnt a pcrfe- fto ; fed non c coni)erfo:nunc autcm habetc in- relle(3um & voluncatem , & hornm operationes compecit fimplicirer perfefto vtfimpliciicr per- feikum eft; ergo ifta hal^ct indcpendentcr,& pec confequens abfqiic comparatione ad extfa :quia fi habendo ifta formalirer, neceiraiii compara- rerur ad extri, videretur in habendo ifta depcn- deread extra ; ficut relatiuum acorrclatiuo , & non cflet mcr^ a!-fblututn,im6 ab co dependei ct, & eo eonuerfo : ficut correlatiua aequc routuo depcndent.

Ad primaro iftarum refpondet fic : quod cir- 11. cnmfcripra habitudine ad extra , illud quod ha- Rejfcndftad bct rationero nrincipiandi emanationes perfona- fr"»-"»ra- I 1 ,■ r i n- 1- ' r • • tientm.

Ics, non apprcncndttur lub nus diuerits rationi-

bus intcllcdlus & voluntntis , fed folum fub ra- tionf eflcntii dininc,vt ci coniungitur rcfpcdus talis realis; fcd quia ipfis emanationibus rccun- durn quandam proportioncm.rcfpondentaliqux emanationes in crcatis , pura generationi Filij, produdlio verbi in intcllcd^u noftro ; & fpira- tioni Spiritus fan&i, produdio amioris in volun- tate noftra : idco Deus apprehcndcns cfTcntiam, vt cft ratio principiandi ipfas emanationes i^» habitudine ad diucrfli principia iftarnro emana- tionum in creatura, concipit illam cfTenti.nm fub iftis rationibusprincipiandi,quz funt inteHe^u* & voluntas. Qua: autem fit ifta proportio expli- catalibi : quod produftioni naturz & vcrbi eft ncicflaria nulla pricfuppofita : produdkioni au- rem amoris neccflario cft alia prcfuppofita. Si« Filius producitur prodntfHonc prima, & ide6 (i- mili Hiodo produdiionis \ erbi & naturar; Spiritus A 4 fan

8

Prologi

fandiis producitat neccfrari6 alia ptoclu£lione

prxfuppofua , & ideo modo fimili produftioni

•yoiuntatis diuinx.

Prohatin du- 0^°"^ autem intelle£lus & voUmras non prx-

flicittrintil' fnpponuntur diftincfla fecundum rationcm ipfis

le{tum irvo. emanacionibuSjhocprobaturdupliicitcr.Veibum

Imutem in gft exprcffiuum omnium , quae in eirentia, & 'n\

Veo neu di- yQjuntate contincntur : crpo in Verbo iam pro- fttnrut ante- , ^ . ,,: . »^ "^ ,./,. r. • i

cedtnter ad dudo mtclligic Dcus quxcunquc diftmctamtel-

froanationes. lccflu intcUigit : non ergo poteft alia adnalis di- ftinclio accipi in intelledlu diiiino quodainmo- do prxcedcns produdionem vcibi : Anrccedcns

Auguft. confitmatur per Auguftinum 6.deTrin. cap.vki- mo , vbi dicit quod FierbHrn ef} ars Patrij plena OTnninm ratiottum viuentmm.Sccimdo fic:quia di- ftindio fccundum rationjm non poceft elTe nifi pcr aUqucm adum intclligendi : primus autcm a<Susintelligendi in Deoeft principium emana- tionis Verbi.fuppofita proprietate relatiua, cum Vcrbumproducatur naturaliter, & aftu nacurali ipfius intclle(^usjergo nullo a6iu quafi prscedcr te po(cft habcri alia diftindlio rationis ad intri.

^d riuionem Ad fecundam rationcm refpondet:quia quod- pcundam. \\[y^^ iftorum quantiim ad perfc<ftioncm realcm, quam importat, eft in Dco fine comparationead cxtra,5c lic indepcndcnter apptehenditur:fed ap- prehendcndo fic cftentiam non apprchcnditur fub diftinftis rationibus, fed omnes qux poflrunt diftingui per comparationem ad extra , apprc- hendentur tunc vt vnitx & indiftindx fub vna fimplici ratione infinitatiseirentiajdiuinx. X$' Contra primam rationem p*im6 arguo fic :

Quidquid vnius rationis exiftcs poteft cire prin- cipium ^uo producendi plura fuppofita in vna natura, ipfum nondetcrminatur cx fe in rationc principij ad deccrminataiTi pluralicatem produ-

Jitclenten- ccndorum. Pacet propofitio.tam in caufa xan\~

fta tmireba- < .*' ■ t r ir \

tur a Scoto *^^^^' quan^ vnuioca, potente m pluri lucceiliuc vcl fimul : nunc autem,per tc, cfientia vnius ra- tionis exift£ns,antcquam comparctur adalia ex- trinfeca,eft principium producendi plura fuppo- fica in natura eadem diuina : Ergo ipfa in illo priori non dctcrminatur ad certara pluralitatcm fuppofitorum produccndorum ; Ergo non repu- gnac fibi quantum cft cx fe , cfle principium qua producendi plura fuppofita quam duo : fcd cu- iufcunque ipfa cx fc poccft cilc principium cjuo producendi.illud fimpliciterpiotcft produci ; Er- go fimpliciter poflibilc cft producerc plura fup- pofita in diuinis quara duo \ & fi poffibile , crgo iicccflarium : Ergo necefte eft cflc plurcs peiio- nas quam trcs in diuinis.

Hic diccrecur :Quod quamuis non repugnet fibi cxfirjtamcn repugnac fibi cx relationibns,fi- ne quibus non cft principium (juo-.non ciiim po- teft fundare prim6 nifi deccrminatas relationes produccndi detcrminatas perfonas, quia ilix le- lationcs funt alterius rationis 5 & aliqaod vniim poccftdcrcrminari ex fe ad aliquam pluralicaccm diucrforum fecundimi racioncm,& ideo liccc ex fenon dctcrminecur adfuppofica produda, ta- mcn dctcrminatur pcr relationcm. tuimdt. Alitcr dicerecur qu6d maior eft vera,quando

principium ^uo fe habet ad produdioncs plurcs ^nius racionis : quando autem produdioncs plu- rcs func alccrius racionis,licet produdlafint vnius racionis, non habet illa veritatcm , quia ad illas produ(5liones altcrius indcterminata pluralitate poteft aliquid vnum detcrminari cx fe , & vltc- riias mcdianttbus illii ad ptoda&i , quia produ-

Ktfpomtent ildMerfarij Prim».

«fiiim non pot«ft produci nifi produdione.

Diccretnr adhuctcrtio modo, quod pcrfonac funtformalitcr altcriusracionis, quia liccc ha- bcant cflentiam vnius rationis , tamcn confti- tutintur formalitcr rclationibus , quac funt alte- rins rationis.

Sic ergo iftac tres refponfioncsquxrunt.quo- modo efltntia , qua: cft vnius rationis poflfit de- terminari ad plura alterius racionis ? Vna dicic ift.i plura cfle rclacioncs in prodncentibns : alia dicit ifta plura eflc ipfas produdtioncs. Tci tia di- cit ifta plura eflj rclaciones pcrfonarum produ- <5larum , quod aurem fupponitur idcm omnino deicrniinari adcertampluralitatcm corum,qui funt alterius rationis , patet, fi oportct omncm pluralitaccm rcduccre ad vnicacem , & ab illo vno non funt ptimo infinica.

Contra primam refponfioncm accipicndorfw ftridiflime in diuinis , prout resrclatiua diftin- guitur i rc abfoIuta,reIationes in producentibus nondiffcrimt realitcr a produdionibus adiuis, vtfuppono adpr^fcns.Ergo diccre eflentiam de- tcrminari ad tot produdiones adiuas per tot rc- lationes alterius rationis,eftdiccre idcra rcaliter dctcrminare aliquid ad fcipfum : ncc pcr iftas adliuas, detcrminatur adtot produdiones pafli- uas.quiacorrelatiua funtomnirnodo fimul nato- ra,& perconfequcns vnum nondeterminac fun- damentum ad reliquum.

Pra:ccrea ptima ratio , quare aliquid potcn: producere,eft,quia habct principium tjuo produ- dionis,non cnim ipfum principium tjuoti tribuit aliquam virtutcm principioi^fMo; fed c conucrfb: crgo quod habens hoc principuunTia poteft nifi jndcterminatas produdiones , oportec inucnire racione in principio t]uo. Vnde enim eft fimpli- ficer vcrum,qu6d illud cft quo aliquid poceil ad h.inc qua: eft poflibiIis,co eft fimpliciter impof- fibilicas ad illam , qua;eft omnino impofllbiiis: crgo cum relatio adiua nnllo modo fit princi-» pium tjuo.nec decerminariuum eius , vt princi- piiim ^«o.fequicur quod per racionem relationis nulio modo habebitur pcr fe ratio impoflibili- tatis .-id quarram pei Ibnam, ficui nec pcr fc ratio pofllbilitatis ad tertiam.

Contra fccundam rcfponfionem , produdio non vidctur eirc alterins tacionis , nifi habcat principium altcrins raiionis, vel terminumfor- malcm ; qaia hsec (bla videnturdiftinguere pro- dudioncs formaliter ; nunc auteiii, per re, piin- cipiurn ^.'<o eft omnino vnius rationis, & fiiuili- tcr terminus formalis;ergo, &:c.

Contra tertiam rationem fimiliter poflct dict, quod ignciras ita pcr fe cft detcrminara ad pui- res ignes ; quia illj igncsqnatuum ad proprieta- res indinidualcs funt omnino alretius rationis, licet natura ignis fit in cis vnius rationis : illa cnini ibi vltima conftitutiua in ejfe indiuiduali fiint ptimo diuctfa ficut h!c,&; eft ita;im6 magis Inc vna natura in diftindis petfonaHccr , quam ibi in diftindis indinidu.-ilitcr.

Item /ccundo ficjSi jd eft idcm B omnino rc, 5c ratione, quidquid conuenit y1 conucnit A", & c conucrfo,oppofitum includit contradidionem: (ed antc omnem rcfpcdum eflcnciit ad extra.in- tclledus & voluntas funt omnino idcm in rc & ratione,per te;ergo in illo primo, quidquid con- ucnit vni,& alij ; fcd in illo priori ptoducuntur, pcr te , perfonx ; per tc crgo in illa ptodndionc ica eft voluntas principium gignendi Vcfbuni,

iiciit

TcrrH,

§litemodeif~ fcntia diui' na dettrmi- naturadplie. ra diuerftt rationis.

Varij modi dieendt.

14-

Jmpufuatur primus me- dus.

Frima ratto prvdKCtndi fft prtneipiA qaO.

If.

In.pugnatur fectmda rt- fftnfi».

Trrtia rrftS- fio impi'g>in- turpriiittr.

x6.

Srfund^. Htne. difitit- Uioncfbtma- li ■v'l! n/as cfjetpiia/ipiri Filij , (2?' /'»- telleilii: Spi- ritusfn'ici:.

Qu^ftio I.

Angaft.

Kec filius m»zis efet itMg» qiiam Sftritt4s ffft- Suf.

Kee Spiritus ftinBus fn»' fis erit do- »um ^Hi/H tiliui.

Auguft.

Richarj.

*7-

Jmfugnntur tertii re^ors- po ttrti».

^ued Spiri- tiss fnnHus preduettti r liberi,nen Ti- lius^pritur tx diuerfitat* frintif^.

T>uiu rMi»- desn.tt.fo- fitM ni eon- fludtrt ofien dit.

T»ter om-

utm ferfe- Hienem h»- het k fe , vt frttr origint t^trbo.

Angttft.

ficutraem6ria;& ita. memoria fpirandi Spiritum (an£tum,ficut voluntasjcrgo prima peribna pro- <lu6i:a ex piodudione fua formali non e(l pro- prie verbum , quia ratio vsrbi includit notitiam cxprcdam pcr adlum mcmorix.Vnde Auguftin. ij. de Trinit. cap. i f . Verhum nolirum de nojirn fcientta nafcitur , (juemadmodum Hlud defcientia Tatris natttm efl : nec prima pcrfbna produc^a cx produdionc fua reali magis crir imago quam SpirituS fandus ; qiiia fecundum omnes.Spiritus fandus acquc eil iimilis Patri (icut Filius , & q^oad iioc non minus imago : (td non ptocedic vt (imilis , quia non vt nocitia k nocitia, fed vc amor a voluntatc. SimiUter Spiriius fandlus cx procefEone fua reali , non magis erit donum quam Filius , quia racio doni non comperit fibi nifi propcer libcrtatcm in fuo principio pcodu- cendi,& ficut iam illatum cft non magis volun- tas eft principium producendi ipfam quam me- moria. £c ita qux ill.ica fiint videntur inconue- nientia , & concra Sandbos. Vnde Auguft.5. de Trtnitate cap.i^. aifignans primam diftindio- ncra inter Filium& Spititumfan^um,^«M Spi- ritiu fanSltu non Jicutfilius ; exiit enim non quo- modo natH4 ,fed quomodo dattts.ic Rich^rd.).^/; 7H»(>.c4!^.i(S.difFusc tra(Skat,quomodo plcnitudo (apientiae potcft efle in vna perfona , non autcm plcnitudo charitatis,& idco pcrfona prima, qus maxime producitur pet adlum intcUcdus,vci (a- pientia:, producitur ab vnaperfonajfecunda au- lem , quae producitur per a6lum voluntacis , vel charitacis producitur a duabus.

Itera terti6 fic : produdlioncs FiUj & Spiricus fanfti iam pofitx in efft non habent diftindlio- nem in Ubertatc, quia in creatis aftus voUuitati j iam eUcitus eft quaedam quaUtas naturaUs in voluntate.ficut intelledio in intellc6tu:Sed dif- fecentia Ubcrtatis qu£C eft hic & ibi, cft in prin- cipiis iftorum adkuum : Eigo fi cftaUadiftindkio in hoc , quod Spiritus fan&us Ubcrc fpiratur & fiUus non Uberi , fed naturaUtcr , oportct hanc diffcrentiara eifc in per fc principio produccndi hic & ibi ; ergo non eft omnimodo idcm indi- ftinftum;nec valet ifta diftindio pcr rclationjs, quiavtrobique rclatio ellcntiaUtcr rcfpicit rcla- tionem oppofitam.

Rationes, quibas probat quod diftinftio ra- tionis non poteft prxcedcre produdionem Ver- bi,non cogunt:quod enim dicit, quod qujccun- qucDcus intelUgit.inteUcftu diftindlo^inteUigit Vcrbo iam produfto, videturelTc falfum : quia Patcr omncm operationem , & fecundum om- ncm modum fibi poHibilcm habet a fc , vt eft prior origine Filio , & hoc i fe , tam obieftiui, qu^m clicitiuc ; ita quod ficut Filius non ell Pa- tri aU^quo modo principium cUcicndi aUqucm adlum Patris, ita ncc cft fibi ratio obiedHua ne- ceirario requifita ad aUqucm adtum cius : Patcr enim tam obicftum quam principiii elicitinum omnis operationis lux hibct in fc,& a fe. Ergo fipoflibilecft Patrem nollc diftinftciftas ratio- nes , fiue elTentjam fub iftis ; fic diftindlc nolfc neccflario fibi competit, prout eft prior origine Filio.

Confirmatur iftud pet Auguftinum if.de Tri- nir.c»p.7. <iutlihet perfona fthi meminit,ftbi intel- ligit,fi>i diligit : & ficut infcrt,quod fi Fiiins in- tcnieeret Patri , tunc Pater eflct fapicns non de (c ipIo,Icd de FiUo:ita (equitur qu6d (i Patcr non habet in fe obiedum imeUed^ionis fuae.non ecit

fapiens defc,Ied de Filio:quia elTe fapicntcm in- cUidit in le haberc obicdum lapieutia:. Itera cap* I j .Nouit omnta Deus paier in fe ipfo,nouit & in filio , infeipfo tanquam Je ipfum : crgo vt ciim prior origine fiUo nouit (e ipfum,ita vt fic prior nouit omnia in (e ipfo.

Ad ratiouetn cius primam pro hacconcUifio- ne , quod Vcrbum cft cxprcflluum diftindlc co- ,rum,qua:in voluncate & medcntiacontinentur. Kclpondctur quod Ucet hoc clfct verum,tamcn non (cquicur ibi, nuUam clfc intcllcdionem di- ftindam ance Verbumprodu(9:um, quianon fo- lum a Pacre in (c cft eifcncia , fcd etiam inteUi- gcntia,&a:qucdiftin£taomnino,ficut eft intclH- gcnria Vcrbi , quia cnim diftinias funt in Patre, idc6 fic diftindia: comunicantur FiUo.Match. 11. Omnia mihi traditafunt a Patre,Scc.

Quod auccm adducit cx Auguftino qu^d Ferbum eft ars 'Patris. Rcfpondco , fic eft ais Patris, ficut eft fapientia Patris : quaUccr autcm intelUgendum fit, quod fit (apientia Patris.Au- guftin.cxponit lib.^.dcTrinit.cap.). Ita cticitur filius fapieniia patris,quomodo dicttur lumen Pa- tris ,ideft, quemadmodHm Itmen de lumine , & vtrMmque vnum iumenfit , & intelligitur fapien- tia de fapientia,& vtrumtjue vna fapientia : non ergo cft ars Pacris plcna rationum,quafi iUa: ra- tioncs dift)n(5tx fint in (blo Verbo , imo funt acquc diftinda: in inteUigcntra Patris, vt Patris. Scd ita compctunt FiUo per appropriationem propter hocquod ci. vi produ(flionts fua: cft no- titia dctcrminatiua corum.qua: habituaUtcrcon- tincntur in mcmoriapaterna: IntcUigcntia au- tcm Patris non habet rationcm fic produ£U , U- cetipfa vt improdu(fla habcat rationes omniiim produdlorum cognofccndorum.

Ad aUam rationcm,quando accipit quod pri- mus adlus intclUgcndi in diuinis eft principium ptoduccndi Vcrbum , ifta eft falfadupUciccr; Piimo, quia nuUusadtus intcHigendi propric eft principium produccndi Vetbum. Sccundo.quia non primus. Probatio primi : quia aut intelUgit a(5lum inieUigendi eflc principium ^uo produ- cendi Vcrbum.vt ptincipium.id eft,a6lum prin- cipatiuum, fiue produ(Sl:iuum,fiue primo modo, fiue fccundo;{cd nuUo modo eft piincipiom cum omne intelligere fit ipfitis intcUigentiVfecun- diim Auguftinum ij.de Trinit.cap.y. dico in- tclUgcnciam.qua incclUgimus pioducere autcm Vcrbum, (eu haberc principium formale produ- cendi,nonconuciiit intclUgenciac, fed mcmoria*: ergo ncucro modo aliquis ailus iniclUgcndi cft principium. Hoc ampUus parebit infcrius , vbi dcclarabitur qu6d dicere non cft aliquod intelli- gere.ncc aiam intcIIed1ioaliqn,i eft formalis ra- tio cxprimendi Vcibum. Sccundum patct cx di- ftis: quia adlumproducendi Verbum pr.Tcedit originc intelle(flio diftincfta Patris , vt Pacris.

Ciim arguit qtvJd naturalitcr producitnr pcr a(flum incelledus : crgo primoatfVu intelligen- di:non fequitur,quia quorumcunquc*adtuiim in- tel!c(fbus eft principium, omnium eorii cft prin- cipium per modum naturae.Vcl poteft dici,qu6d U'cct ifte fit primus a(3:us intclligcndi produ(£l:i- uus , non ramen primus aiflus intelligendi , fed piior eft aftus intclligendi,vt eft in Patre.

Contra refponfioncm ad fccundam rationcm, cum dicitur hic quod ijuidquid importatur pcr- fc(5tionis pcr ifta , cft in Deo abiquc omni com- paratione ad extti : Qua:ro an illud quod im-

poitatui

Auguft.

Sirffondttur rationibtts Ofpofttis, nu. it. Adfrimnm.

Matth.

S^Htmod» Fi. lius eji nrs C^ fapitntia Ptttrts. Auguft.

30. Ad fecundX r»ttonem.

Primus «- nf«r 1»/»^» gendi non ejl prineiflum frodiicendi Verlium.

Aucufl.

InttlleHin Tiitrisfrt.ce- dit pradu- liiontm Ver- bi.

Reiponjio itd fecuniinm raiitmm nu, 11. imftt' gntttui-

lO

Prologi

■volunfi^ >.o>i ■vi< uxUier P'd for,n»li. tcrin D'A.rit- UtnHntiir.

ApJ^elm.

Aaguft.

Auiccn.

Confirmiftur,

hnfugnniur

frcundo. S^entiit non facit vnitTn ptr fe cunt ri^ fpecfu riitio-

rcrtio.

53-

Reffffaditad raticnts prff illa fintentiA odduliiu,kri; 17.

poifatur fotmaiitet fccundum rationcm intelle- (5tus,& illud quod foimaliter importatur pcrra- tior.em volunratis fint in Deo fine tali compara- tionc; Si non.ergo intcllcdus fccimdiim ratio-. iicm fuanj fotmalcm non cll pcrfedlio limplici- rcr.ncc voluntas , ncc aliquid eorumi & fcquitur quotl non (Itnifi vnica perfedio fimpliciterjfo- 1:1 fciiii ct cllcntiadiuinii.l^robatur conlcquentia, quia fimpliciccr pcrfedum non cil tale formali- icr,(cd taiuum virtualitcr : crs^o viitiialiicr ipfum ftd: hmpliciter quodlibet,quod meliusefl ipfum quam non ip(um:crgo fimplicicer mclius efl ellc non inctlligentcm formaliccr , quam intcUigcn- t.eai. Scquitur igitur quod clic inccUigcntein formalicer non fic perfcdiiofimpiicitcr j&: fic cf- fec dealiis.Conicquens cft f;ill'um,&: contta An- felmum in Aiono, cap. i { . vbi ponic regulam Jc his> qux concedenda func propric de lJeo;quod ijcuc rcmoucndum cft ab ipfo quidquid non eft melius ipfum quarn non iplTim , ciufmodi funt plura talia fccundum cum & Auguftinum i$. de Trin,cap.4. Vincntia ron viuentibnti^c pnfe- rcntia iniiicitmti* , ac per h<ec , tjtioniain in rehm creatis creatoretn fine duhuAtione prdpo/iirniis, oportei eum ftunme viuere & intelligere , & tjfe tpfHmvotenttJJlmurn,tufttjfrinum , Sic. Si iuucm CGnceaitur quod intellcdlus fccundum firam ra- i;onem formalem eft in Deo abfquc compara' tione ad cxcra i & voluntas fecundum fuam ra- rioncin forraalpni , ciim intcIledWs fit tantum formaliter intclleiaus ; & volunras, voluncas, Ci- cuc fccundum Auicennam j. Metaphyf. cap. i. humanitai eji tantum humanitoi , lequitut tunc qiiujjjibfc[ue comparationc ad cxtra cft aliqua diftindiio eoruin.

Ec confirmatur iftud, quia licet aliqua virrua- iJtercontenta in aliquo non diftingnantur, quia poccntia aon diftinguit : camen fi finc in eo for- nr.i\hcr ^ :xi^a!ilixe\:,cum ailiu fep.iret cj- dijiin- guat, j. Metaphyfhabebunt aliquam diftindio- t)cm,qu6d fi aiiam vlteriorem habe.mc cx colla- tione intellcclus i<dcxtia,de illaron curo; fufti- citquodnonfit omnino indiftindia re $c racio- ncabfquccompaiacione ad extra.

Item, illa comparatio ad extra,quoe cft rclatio rationis, non facic pcr le vnum concepcum cum ipfa efTencia diuina ; quia ctiam relacio rcalis.de qua magis viderecur,non facit per feconccptum ynum cum fundamenco : crgo Ci totum iftud ef- fentia fub reJacione rationis dicit per fc fcibile de Deo , non cric per fe fcibile nifi ratione altc- riiis p.artis , non r.itionc cflentix , qnia omnino idcm concepcus non fciturpcrfe de fc ipfo:ergo tantum fcictur dc Deo ratione rciationis racio- uis:(cd illa non cft pcrfedio flmplicitcr,quiailla cft fimul natura cum ccrmino : ergo nulla pcr- fedio limpliciter eft fcibilis de Dcu.

Icem tcrtioicomparare ad cxrra conuenit in- tcUcdui , vc ert intelledlus formaliccr, & non vt eft indiftinftus rc & ruuone ab ipla cflencia, qujatunc cflentia compararct ad excr^:ergo im- podibilc eft per adliim comparandi habeic for- pialem racionem intelledlus vtintellcd>us. Con- iequentiapatcr,quia racio formalis pocentiae non habctur pcr adtum cius, fcd magis c conuerfo.

Ad raciones,quas adducunt pro fc,RcfponJeo, qaod nonconcIuJunt. Adprimum, cum dicic improbando racionem dacam,vbi eft tota vis ic- fponfionis, quod comparata per incellcdlum, vt diftinfta^ n5 fupponuntur diftinciionem hahcre:

hxc piopofitio cft falfa. Probatio : Poflibilc cfl intcUcdlum per aliqiiem adlum coraparare ali- quid ad aliud prim6 ; intcUigo fic, qttod nec illa prius lunt comparata cx nacura rei,nec per aduin priorcm incellcd\us,(Sc primum patet, quia alio- quinnulla po(rcntcompaiari,nili habcncia com- parationcm rcalem:& fecundum patcc:quia alio- c]uin antc oumcm adtum intcllcdlns comparan- di pra:cedcrcc alius , & ficin infinitum , lic ancc ilhim prim.im comparationcm ndn fupponicm in coiiiparatis rclatio rationis,quia tuiic ifla iion cflct piima comparatio eoriim fccundum rela- tjoncm rationis , ifta autcm eft comparacio co- rum fcciindum ali.un rclationcm raiionjs, &c per confequcns vt nuuuo leicrefpicicntium, f"e- cuiidum illam rclationem rationis : crgo alia comparatio aliquorum vt mutuo fe rcfpicien- tium (ccundum habitudincm raiionis, non pra:- fupponic in comparacis aliquam relationtm ra- tionis , & per confcquens ncc difrerentiam ra- tionistquia omnisdiifetentia rationis piopric lo- quendo eft fccundum relationcs rationio : intcl- lcdlus cnim non potcf]: caufare in rcbus diffc- rentias fecundum abfoluta,fed tantum fecundum relacioncs , quas caulat in obicdlo per adlmii confidcrandi.

Probacionem fuam derelatis realitcr duco ad oppofitum fic. Rehuioncs rcales oppofita* , vel rclatiuii vt rclaciua , non prius habent ditfcren- tiam realem , quam comparcncur vt mucuo (&Ce refpicientia rcaliter :quia ipfacomparatio rcalis eorum eft diftcrcncia realis eorum:crgo a fimili, rcl itioncs rationis oppofirn: vcl rclatiua,vcrcla- tiiia , non prius h.abenc diffcrenciam rationis, quam conferantur mucuo fecimdum rationem. Patec ergo quod non valcc eius probacio de rc- bus abfolutis , quia res abfolucx non includunt dc fe refpcdtiun,& idco polliinthabcre differen- ciam prioicm comparacione ipforum ; fcd aliqua ciuia r.irionis, fortc omnia, includuntrcfpedlum rationis ; & idco differjntia eorum prima, vc fic cft comparacio eorum fecundimirationcm.

Ec prirna illa propofitio de rcbus abfohuis, viiiucrniliccraccepta,ift falfa:quia hccc in multis diftindlio ablbluta ptieccdat rclationem rcalem, non (amcn in omnibus : quia non in perfonis,fc- cundum ipfl!m,& fccundum alioscommuniter: quia ibi prin\^ dificrcntia eft fecundum relatio- nes reales ; fcd fi hoc cft polTibilc , quod dific- rcntia aliqua rclatiuorum fit prima per relaciones rcales , ablqnc nmni diflindtionc priorc , mulio magis eftpoftibilein relatis fccundiim rationcm: quorum omnis diiferencia eft fccundiim rclacio- nem.

Irem,fi maior ifhi, qu.i: iam improbata cft, ef- fet vera , adhuc non fcquitur conclufio ; quia fi comparatio cfret adlus reflcxus fiiper rclationcsi rationis priiis caufacas in obicdto , poilent illa; relationcs eflc in cflentia per adtum alium ratio- nis priorem,& tunc non fcquiturquod cflcnc in eflcnciapcr naturam rei.Quodcciam addit,qu6d illa fic cxiftcncia in intcUcdtu diuino moucrenc incclledlum diuinum .id comparandum fe , fal- fum eft, quia nec lelationes icales , qu;c funt in efTcntia cx niuura rei moiient intcUcdtum diui- num ad cognofcendum fc,fcd folacffentiadiuina mouec inrclledtum diuinum ad cpxcunque co- gnofcenda.

Ad fecund.im rationcm , qux comnuinis eft, quacro : Aut alia cft diilindtio utionis in eadem

rc.cui

Comf Br»tx ptr intllUtlU vt dijlinSfi prifuppftnurt. tur dijltncln ante compit- rationem.

SoUm diiUii- itionetn ya- titnis po>«[l instUfclus c.iufare iH r», bus.

Vrohf.icmm prirrii rntio- iits durit a.i cppoftum. Relatitia vt tuHan.ndif ferunt ante cempttrati}- netn.

Ahfoltitn dif- ferimt ante tomparatio- nem.

S'c,n omtiii

d'Jlinaio.zL'- foiuta pncc liie rii.iUra rd.itioncpj,

Solti effenti» diutna mo- Hct intelleiiii liiuintn/i.

S5'

$oluit'*r f'- cunda rMio pofitan.i 9.

Qu^ftio L

II

3^.

t.it-m fffi' iain n.io. Ad e.xtmfla ptfita ibi' de>n. mA frimum.

Ofienditfri- mt4f» €Xtm- f!um certclu- dtrc preft.

CmHi^dif-

ferenti.t d'f- feruntfluf- guam ratio- titfiricia.

^7-

Aii ecundii exemflum, Verum ifi fui tnmifeflAti- uum : bonum vero allictti- Uttm.

Jntellellus^ vclunttu fal- tem in Bto /um idem re»ltter.

Ai ttrttum txemflnm.

rCjCulnon correfpondet diftinftio realis fn aliis: autnon ? Si non:crgo maior ifta ablblutcinfcrt iftam.:qu6d omnis difFercntia rationis fumiiur pcr comparationem ad diilinda re , & tunc pa- tet quodin maiorc petitur conclutio, & cftne- gand3,a ncgantc concIulionem.Si fic.ergopotcft concipi fub diftindla ratione abique omni com- paratione adplura.

Item , ad hoc quod obicdum concipiatur fuh alia ratione qinc non dicit refpe^um ad aliud, non oportctobicilum ipfum comparari ad alJud: fcd non omnis relatio rationis dicit rcfpciftum obiccli ad extra , quia tunc non polTct clTc di- ftindiorationis , nifi intcr diftinda rcalirer , & pcr confcqucns relatio identitatis non cffct rcla- t jo rationisiergc&c.Maior patet,quod obiedom cum intelleftu fufficit ad omnem conccptnm qui non eft comparatiuus eius ad aliquid extra ; crgo illa ratio euidentiam habet dc intellcdn noilro qui non concipit diftindas rationcs in Dco , nifi ex diftindis rebus in crcatis : fcd non de illo intclleftujqui poteft intclligereobiedum in fc , & cx plenitudine virtutis eius cognofccrc rationes cio), circa ipfum,

Ad auftoriratcm Auerrois poteft dici quod loquitur de intclledu noftro refpeftu pcrfedlio- num,quas ex creaturis cognoiciraus de Deo.

Ad cxempla,'quac adducunt pro fc. Ad illud dc genere & diffcrcntia , vbi natura /pccici cft /implcx , &:c. illud iimiliter manifeftc concludit oppoiitum , fi cnim aliquis eftet intelledus qui cognofccrct quidiratem ipccici non ex poftcrio- ribus , ille intcllcdlus cognofceret rationcm ge- ncris & differeutia: , qus pertinct ad quiditatem fpeciei,abfqiie omni comparatione ad aliquapo- ftcriora,qiia; fecundum ordinem conueniunt tali n3tura?:nam talis mtcIlcfSus nondependct apo- ftcrioribus in cognofccndopriora:licctergo in- tclltdus nofter cx quibufclam adtibus ordinate conuenientibus ipfi fpecici , concipiat rationem gcneris & difFcrentiae , tamen prior,& ptimadi- ftindio rationis jnter conceptum generis &dif- ferentia non eft per comparationcm ad illa po- fleriora , ficut ncc prima cognitio c^uoi qnid efi per comparationem ad atlualia. Iftud etiam cxempliim nimis extcndit differentiam rationis: quia ratio gencris & difFcrenti£c,iicct non diftin- guatur in re in natura fimplici,tamcn non diftin- guitur piscisc ratione, hoc eft, relarionibus ra- tionis , quibus comparantur ad inuicem ; qux proprie dicitur differentiarationis.

Ad aliud exemplum dc vero & bono , fecun- dum primam acceptionem cius , 'vt^um dicit ra- tioncm nianifcftatiuam fiii ad intcllcdum.^cw»»» autem dicit rationem allecaiulln affcdus ad feip- fum.Ifta: ergo rationes', fidiftinguerentur primo pcrcoraparationcmadextra.diftinguerentnrpri- mo pcrrcfpe<9:um ad intelleftum & voluntatem, quiaillaprim.6 rcfpiciunt:fed fecundum multos nufqoam eft differcntia realis intcUedus & vo- luntatis ; aut falrem fi in creaturjs eft , in Dco non efl , & ibi elfent ift« rationcs obiediux : quod f\ intellccliis & voluntas diftinguantur,ta- men iftjcrationes funtpriorcs naturalitcr ratio- nibus intellcdlus & voluntatis, & intelledtui,qui non accipit cognitionem i pofterioribus , cftcnt ilta; rationes prius nota:.

Ad tcrtium excmplum de idcis , patct quod non cftad propofitum:quia nec ratio vniusidex potcft intcUigi finc rcfp c^au ad cxtra. Quod igi-

tur rationes diftindJarum idcanim non poflent accipi finc refpedtu ad extra, non eft propter di- ftindtionem rationum , fed quia quxlibet ratio dicit refpedum ad extra, pcr oppofitiim hic, vbi nulla vna ratio dicit refpedum ad extr^. Ideo non poteft diftindio illorum habcti (inetali refpedu.

Quantum crgo ad iftum articulum conccdo qnod abfquc omni comparatione cflcntia: diui- na: ad cxtra potcft in Dcohaberi , non tantum conccptos quiditaiiuus fiuc cflenti^x fub rationc cftcntii, vciiim ctiam alij , quafi denotninatioi, non tantum perfbrialium & notionaliurn , (ed ctiam perfcclionum fimpliciter, quarum concc- ptus vt fint diftindli non rcqairitur intelleftum sliquid compararcadextr<i , imo conceptus in- cludcns rcfpedum ad extri non cft pet fc con- ceptus perfeftionis fimpliciter,

ARTICVLVS QVARTVS.

c^aliter Dem efi chieBum Theologi/t ^ an inter rationis , quihtti DtM fotejl concipi fit aliquis ordo ?

QVantum ad quartum articulum principa- lem dicitur qu6d fcicntia habcns Deum pro primo obiefto, eft fcientia fpccialis , & per confcquens habi bit fubiedtum fpeciale fub ratio- ne fpcciali : harc autcm ratio ponitur ifta , vt eft principium noftra: rcp3r3tionis,& confummatio noftraeglorificationis Pro hac opinionc ponitur ratio talis^fubilla rationceft aliquid fubie^um in fcicntia, fub qua continet omncs veritates, & ad quod omnia reducunrur : hxc ratio przdidba eft huiufmodi:er^o, &c.

Cum hac opinione concordat illa , quae dicit quod Deus fub lationc boni cft primum fubic- ftum in fcientiajquod ficprobatur:ratio boni eft ratio nobiliflima , quia ratio boni eft ratio fi- nis : rado autem finis eft rationobiliflimajquia fecundum Auicennam 6. Metaphyf cap. vltimo. 5» defingults caufit ejfet fcientia, illa de caufafi- nali effet principaltor. Multis aliis modis polTcnt afTignari rationes , fub quibus poneietur Deus primum fubicftum.

SCHOLIVM V.

Deum abfoluie in fe fub ratione effentit , eT non fub aliqua confideratione fpecialt reparatoris & glorificatoris cfje fiihieliuTn nofi> s. TheoUgia do- cet hic,& largius w prologo fcripttQxonienfs.^.j. & collat.ic). 'Deinde Urge & doiie e.vpUca: erdt- remconcepttbilem inter ejfentiam,& pndicata ef- fenttalia,attrihnta,modos.int rinfecos,&Ji qutc alia confiderar.tur in diuinis.

COntra tamen omncs iftas opiniones duplcx cft via. Vna.probando ift.im affirmatiuam, quod Dcus fub ratione diuinitatis cft primum iubicdlum huius fcic ntijE : alia probando iftam negitiuam , quod non fub aliis rationibus, qux aflignantur,

Primuro probatur rripliciter,prim6 fic:fub il- la rationc eftDcus primnm fubicclum fcientix prima;, fub quaprimo continet vinualiter veri-

tatcs

§ltt»re iJe/t ncn ftftt in- ttUigt nijiiu »rdintadtX' tra.

T>ius ttnf' derari, fftiji tiiutrfaf ra- tionet infti'

ffo ahfyme rifftiiti ad txtra.

Suh qu* nfk tiontVtui tft fubiiHum Theilejit,t

Auicen.

Ve.tm fub raiione Vtei- tmiieffe fttb- tetlum fri. mum Thto- logit.

PrebaitO fr!- ma.

dinem hnhi- mtnta,Ui^uifi tjff»t 4iHin- iia retiUttr, taiemhithent Ji jhtt dijltn- eh* fonnxii- V,'

40.

Secnndii frt- }f»tt». Ariftor.

Cogrtiiio ef- fentii, efl frior cogni- titne citero- rutn,

Tertl» froh.i- iio.

Deuifub e»- dem ratiene efi ohirtlutn intelleiiui ful irprimt fcientii p"ffl- kdisdeiff».

Patnafc.

41. Deum fuh

nulla ali» ratiene effe ohieciumfri- mum Theo- logiA froha- tur frimo. F.atio fubie- cii frimi ex- cedit tmnes alias ratio- nes cenfide- rabtlet in fcienti».

41.

Fr:bx:urfe- cundo

Nihitfub ra- tiene contra- eia effe foffi \rimum fub-

u

jtatcs Tcibilcs dc Dco : hiiiufmodi cft latio efleii- tia: diuiiiiae, cigo &c. Maior patet ex didis in fc- candoarticulo. Minor probatnnqualis oido rca- lis cflet inteiMliqua fi clU-iu difti;i«Sta lealitcnca.- lis efl: ocdo jilorum fecudam lacionem, vbi funt dillindta fccunduui ratjonem : vcl nili efle rcalc toHatur prascise propcer clfe d-iminiuum piioris, vt i\ illud quod efl prius habct cfle ffcunduni rationcni ; Si;: autcm non cft in propolito , cjuia ellencia diuinanon h.ibet diminutum. llla pto- batur , qiiia otdo dilHndorum fccundum r.uio- ncm non coucluderccnifl exordinc qui natui ef- fet competcre illis fecundum retn , fi cflcnt di- ilinda rcalicer. Nunc autem fi intrin(cca Dco cflent difl:iudU realitcr ab eflcntia diuin.i,omni- 110 primum elfeceflcncia fuh raiionc cflcncix,& feUqua cllcm pofl:eriora & quafi pafHoncs 6i ac- cidencja ipfius eflcnti^. Si ergo cft illadiltindio rationis.omnino pcimum eric ibi cirentia fub ra- tionc circncix.

Secundo fic : Cognitio e^Hid ejl , eft omniuo prima ex 7. Metaphyf. te.x.i^. & ficut abfolutc cpgnitig (juidefi , cfl: prior cognitione alioruni; ita in eodem cognitio^W eji eiufdem efl cogni- tio eius prima, & omnino pcrfcaiflTlma^crgo illa maximc veritatis contcntiua omnium cognofci- bihum dcillo cuiuscft.Confequcntiapatet.quia contincrc vircualiter obieda cognofcibiHa com- peric perfedUflRme cognofcibih'.

Tcrcio fic : fub cadem racione Dcus efl: pri- imim obieduni intclledus fui,& primx fcienti^ pofllibih's habcri de ipfo , eft autcm primum ob- ieflum intcUeftus fui fub racionc cflentia:: crgo, &c. Maior probatur, qui^ cfl: primum obieftum intcllcdus fui fub eadem rationc , fub qua con- tinct cognitioncm omnium cognofcibihum de ipfo , nam mouet intelledum fuum ad rationem omnium cognofcibihum in illa fcientia:Subilla autcm r.itione,per quam continecomnia,cft pri- inum obic£iuni primac fcicntiae de ipfo. Minor quamuis poflct ptobari per hoc,qu6d inccllcdus diuinus intuitiuccognofcit,& pct coiequens fub ratione illa.qua: cft in re ex natura rei,tamen fup- ponatur vfque ad tradlatum de fcicntia Dei infe- tmsy<itfi.i^.& 56. Minor etiam probatur autho- ritate Damafceni , Ub. i . orthod. cap, j. £fe eft propriiffimum nomen Dei , c[uia dicit pelagus tnfi- »tta fubfiantix.

Ad ncgatiuam iftam contra rationcs ahas,qux aflignantut, arguitur triphcitcr.Primo fic:Ratio fub qua aliquid eftobicftum primum,cxcedic in perfcftione cognofcibihtatis omniacognofcibi- lia in illa fcientia:ratio autcm glorificationis, vel boni cuiufcunquc t^Us, non eft huiufmodi,crgo &c. Maior patCt , quia ficur primum fijbiedtum habcc cotinete omriia,qu£e contincnturinfcicn- tia,ira ratioprimi fubicdHdebct clTeprima ratio continendi , & per con(equens perfe(9:ior in co- gnofcibihtace. IVlinor probatur, quia relatio ra- tioin's non poteftefle perfedior in cognofcibili- tate quocunque ente rcah', quia tiec in cntitate. Pfobatur ctiam de bono & ahis rationibus.quia quaecunque iftatum eft ratio cognofcibihs , aha cft perfeAior,puta eircntiz vt eflentia.

Sccundo fic : Nihil fub ratione contrada po- teft cire primum fubicdlum primac fcicntix pof- fibihs haberi deipfo. Omncs ifta; rationes quae aflignantur , funt rationes contrahentcs ipfun:\; ergo, &c. Maior probatur, quia exprimo Meta- fhyf.cAp,i. Omni fciciuia coiifidcrantc aUquid

Prologi

fub ratione contra£l:a , eft ah'a prior confiderans illud fub ratione ablo'uta ccrcior quam fit ilia: quia vt dicitur ibijijw* tft ex pauctonbus certior eft ea, ^««.'t/? ex addtttone, vt Arithm.ctica Gcor n;ecria

Tcrtio fic : Nihil poteft eflc ptimum fubie- diijm primae fcienciasdc ipfofub aliqua racionc, qu;i; non facit vnum pcr fe cum ipfo:huiufmodi func oiTjnes racioiies qux a(Iignantur:igicur,&c. Miiior patcc , quia quxiibct talis racio , fi tllet realjtcr difliiicla , clJet realicer accidcns illi cui affignatur illa tatio. Probo maiorem:aur illa ra- tio contingentcrincft ipfi fubiefto,.aut nccefla- rio. Si concingentcr , crgo non eft ratio aliquid icicndi de fubiedo, quia ipfa non eft neccirario cognita de fubiedlo. Si nccelfatio , ergo ip(a clt cognofcibihs , fcilicet de fubiefto pcr rarioncm fubicfti : & ita non eft prima ratio virtuali- tcr cognofccndi omnia alia dc fubicdo , nec per confequcns prima ratio fubic(5li in fcien- cia.

Quancijm ad iftum articulum dico , quod cft ordo incci rationcs , fub quibus Dcus eft conce- ptibihs, ita quod ratio cflcntia: cft omnino pri- ma , & aliac func priorcs aur pofteriores fccun- dum quod huic rationi propinquiores,vcl ab ip- fa rernotiorcs.Qualitcr autcm ifte ordo propin- quiratis fic poflibilis, patet cx ptima ratione po- nta conttaiftam opinionem: Quacunque cnim ordincm rcalcm habcrent aliqua diftinda tcali- tcr , fimilem ordincm fccundum rationcm ha- bcnt , vbi cfllent diftindla ratione , nifi ejfe rcale tollatur ptajcise propter diminutum effe prioris. Nunc autcm Ci rcaliter cflcnt dift:inda pcrlbna- lia ab eflentialibus, & efl^encialia intcr fc, habe- rent ordincm in confequendo ipfam cfllentiam: crgo (] funt diftinda ratione,habent talcm ordi- ncm fecundum rationem. Minor probatur pri- mojcoparando cflcntialia, fiuc perfedioncs fim- plicitcr intcrfe : li cnim realitcr diftinguercntur natura immatcrialis perfeda, & intcUedus per- feftus, & illud per quod intcllcdus habct obie- £bum proportionatum fibi pra:fens,& ipfcadlus intclligendi : & vlcra etiam cflet alius adus circa obieda fecundaria virtualiter contcnta in obie- do primariorcflct intcr ifta talis ordo rcahs,qu6d cflentia immateriahs peifefta cflTct prior rcalitet intcllcdu perfcdo : intclleftus perfcdus piior rcalicer illa ratione repiaEfcntantc obicdiun : & ratio ifta rcpra:fenrans prior cft a£lu intelligen-» di , & adus intelligendi obiedtum primariun-}, prior realitcr aftu intclligendi obic(3:um fccun- darium,& ifta c((ct propter ^«»«^:habcns naturam immaterialem pcrfc(3:am habct intcUedualita- tcin pcrfe(5lam : & proptcrhocf»«<iintellc(5tua- lc pcrfc(5lum poccft haberc rationem fibi com- pctcntcm, & ipfum obie(2:um pcrfc(3c rcprzfen- tantem, & poteft habere intelie(5lum , qui obic- 6kam talc prxfens incelligit niii impediatur : & propter hoc tjitid intelledus intclligens obie- «flum primarium potcft intelligere ODiedum fc- cundarium virtualitcr contentum in primo : it^ quod ex quibufcunque duabus prppolitionibus pracdidHs poflct fieri demonftratio propter t]uid ad concludendum extrcraum dc extrcmo. Simi- liter pptcft argui de natpra & voluntate , & a- 6i:u volendi obici^um primarium & fccunda- rium.

Confimiliter etfam licct non fit ita mani- feftum, tamenvideturpofleargui (kquibufdan)

aUis

lecium frimt fnentit de fe pofsibilis. Ariltot.

Probatur ter. tio.

Nihil fotffi ejje frimam fubieHum fub ratione nonfaciente cumiffovnit ferf(j.

4h

Datur erd» interration^ quibus Deus eft coneefti- hilis.

flualis fit trdo inttr frddtcata ef- femialia Dei.

44.

Q.usftio I.

13

aliis intrinlccis ipfi Deo:puta fi diftinguerentut

rcaliter infinitas,fimplicitas,immutabifitas,actcr-

nitas,ncceflltas cfiendijviderettu: infinitas inten-

liiia oranindpfima, quia dicit modum edcntiac,

(quoniam & in creaturis non fic Ce habet fini-

tas,ficiual!<juapaflrioadditaeflentiae;reddicitin-

trinfccqm gradam , vcl limitalionem naturac in

feisliter cniminrrinrccanatur.-E humani efl fini-

tAS , vel limitatio, quim fapientia : Imo videtur

Ordo tnoJo- quod alitcr quaiii intclleftus vel voluntas : qiiia

Titm in Dco. non cft intcUigibile aliquid haberc aliquam en-

titatcra.quin (latim illa inttinfecc fit finita,velin-

laHmtMrcm ^""^^hanc videtur fequi ordine reali firaplicitas,

feqii-tHrfim- ^J'-"^ infiiiitum cft incomponibile altcri ; quia

fMtas. qnocunque componibili cum altero potcft c(Ie

aliquid maius,piita totum componibile:fimiliter

etiam incomponibile in fcquiailladuo compo-

ncntia nec poflunt eflein fc finita , nec infinita:

Sim»ltcit»- fimplicitatem vcr6 videtur fcqui immutabilitas:

ttm fnjHitur quia immutabile non cft cura termino motiis

tmmutabili- componibile.Ex hac vidctut fequi ncceflitas,fiue

'**• 2rernitas,quia cxcludit omnes pofllibilitatcs.

Confimiliter etiam potcft argui ex parte obie- «liorura , qu« re(piciunt intcUcdum & volunta- tcm, quia enim Deus eft ens immarerialc perfe- ftum , ideo nyus cft eire obiedum inrellciflus proportionati,& vltcrius moucre ipfiim ad adum circa ipfiim : & vlterius quia ad aftam circa ipfum , idc6 mouebit ad adtum circa obiedlum fecundario:quod virtualiter continer:ir in primo. Onlo effi»' Secund6,poceftdcclarari propofitum dcordi- tialium e^ nepcifcdtionumfimplicitcradaikusnotionales, notwMlmm. ^ proprietarcspcrfonales.SicnitTi ifta diffcirent rcaliccr, memoria perfeda, quae fcilicet includit intellcdum& obicdliuTi , adusinrelligendi fibi prifcns, & adus exprimendi notitiam declarati- uam illius obiedi.qui cft dicere , & ipfa notitia ^TOi.\aAa.,fercL&amdicendi, quac dicitur f^erhum effet ibi firaplicitec ordo realis, quia memoria in aftu pcrfciflo eflct ibi primum^^i/Cfre (ccnndum: Verbum tertium , & quia mcmoria eft pcrfcifta ideo didliua : & quia eft didiua , ide6 Veibum produiflum. Confimiliter ctiam de voluntate.& fpiratione, & termino fpirationis , comparando etiam terminos produ<^ionum. ^. Ergo perfcdtioncs fimplicicer prjEcedi\nt a£lus

notionales, & ipfi a^us terminos notionalium ad inuicem,quia adkus intelledus eft prior quam ai^us voluntatisjidcd di6tio cft prior fpiratione: &vltri;idc6 Verbo dido communicatur pcrge- nerationcm memoria fcecunda, qua; non praein- tclligitur habere Verbum adxquatum. Vlterius ctia produ(fia iftadiftindla fimplicitcrfuntidem, vel vnius natur£P,& hoc proptcr fimplicitatem & indiuifibilitaccm illius naturas, idco eft inter illa perfc(9;a idcntitas. Proptcr idem etiam, quia ha- oent eandc.m magnitudincm illius naturac , puta infinitatem,ide6 cft intcr illa pcrfefta a:qualitas: quia etiam habent proprietates illius naturoc eaf- dera, ideo intcr illa cft pcrfedla fimilitudo.

Eft ctiam ordo notionalium ad relationes com-

muncs , &.proptcr priora , tanqiwm per caufas

fropter ^hm polTent (ciri pofterioraiergo videtur

^— cfle huiufmodi ordo (ecundum rationcm.

A ttjttriori If^m, hic Iccundo atguitur fic:In deraonftra-

friusdemon- tionibus ^uia, & prapter quid de eodem videtur

tlr»nturpro- eflc ordo conirarius; nam in dcmonftratione,

fin^woratf. ^«i^^pn^s concluduntur,quac fiint propinquiora

ti "propin- ^ffc6kui,a quo arguitur ; illa autera videntur eflc

^Hior» cau- rcmotiora 4 cauui pcr fe. E conuerib autcm in

J*' dcmonftratione fimpliciter,& propter ^»j<^,prius

Scot. Ofer. Tom. XI.

concluduntur illa qua: funt ptopinquiora ipfi

caun'c,& vltimo concluduntur de effedtu remotoj

ergo fi aliqua conucniunt alicui caufa: , quse fta-

tim pofl[int concludi ex cfFcdibus , & alia qux

non pofllntjifta non videntur eundem otdinem,

ncc xquc imraediatum habcre ad talera cauiam,

nuuc autero mulca pofliint concludi dc fubftan-

tiis f*eparatis ex eorum cftedibus, ficut it. Me- Aii^^or-

tAphyf.lc patebit in multis qusftionibus dc Dco:

aliqua aurera non polfiint concludi ex cffcdi-

bus, licut vcritatcs mcrc Theologicac : ergo hacc

& illa (ccunJum ordinem mere infunt Dco.

Et confirm.itur ifta ratio, quia non acquc im- mcdiat^ & abiquc ordinc infunt illaalicui fubic- do.quac iiOta funt de ipfb imperfc(2;c & confu- s^ concept6^& illa cjuac non polfunt cfle nota de ipfb,nifi cocepto eo fub propria rationc eflcntia:: Aliqua funt cognofcibitia de Dco cofusecognito vel conccpro,ficut potcft cocipi cx crcatis. Aliqua aure n6 poffunt de eo c!)gnofci,nifi diftindlc co- gnitofubi"acioiiehuiusclfenciaepropri^:ergo,&c.

Conrra ifta viderur quod ift:a ratio (ccunda & 48. prima concludant duo oppofira , nara in priraa tieplut em- deduclum eft qu^d eirenrialia funt priora perlb- ""* ^'* rtf nalibus:ifta aurem fecunda ratio videtur conclu- '•*""• deic oppo(!rum;nam pcrdciTionftracioneni,^«/<«, non cognofcimus de Deo notionalia : cognofci- mus tame eflentiajia;efrcntialiaautem cogtiofci- mus Jcco c6fusc conccpto;pcrfonalia cnim non nifi diftindc concepto.iUud autc eft immcdiatius ellentia: , quod non poteft cognofci per demon- ftrationc ^i«/<,qiiam illudquod poteft. Similitct illiid videitir prius iii eo , quod primb compctit huiceflentiir.vc hic cft.qiiim illudquod copctit ei iecundiim aliquem conccptutn impctfc<ftum.

Pro couclufione primae rationis videtur eflc, quoif pcrfcilio fimpliciter praccedit naturalitcr illud,quod non eft perfedio fimpliciterrproprie- tates illa: efTentiales funt pcrfedioncs umplici- . .

ter. Vndc etiam qucclibet poteft eflc formaliccr jiuia^ non infinicajnotionalia aucem non funt pcrfcftiones /«»/ infimts, fimplicitcr , quia tunc quodlibet corum cfFct in formMittr. qualibct perfbna , nullum ctiam eorura potcft cfle fornialiter infinirum.

Sccundb fic:Illud vidctur iramcdiatiias natu- 49. rac diuinac corapct,erc,qu6d conlcquitur eam fe- AitArrplie». cundum fe,& per confequcns vt cft in quolibet, & vt abftrahic a qualibet proprietate incommu- nicabili,quam illud quod conucnit ei praccisc in vno, vt coniungitur dctccrtjinate proprierari in- communicabili : pnmo modo fe habent peife- dliones fimplicicer : fccundo modo notiones , & proprietares peifonalcs.

Pro conclufione (tc\xAx rationis vidctur iftud: fuppofica funt prius natura quam proprierates naturae.Vnde omnino immediatc natura vidctur (e habcie ad fuppofira,quorum eft qniditas,& ad quac l"c h.ibct quafi cilcntialiter:vidctur autem fc habeie ad proprietatcs tanquam ad quxda quafi alteiius genei is. Patet ctiam in cicatutis , quod prias in cifcntialibus prsfupponit fpecics indi- Rifolt(tt» uiduurri , quara propriam paffioncm indiuidni. qutfiionit.

Ad quxftionem patet cx di(ais:illudenim fub ^*J*"* P" ratione eflentia: poceft euc primum obiettum .„^,\,^ ,^ alicuius (cientiac , cuius eflentia eft ratio prima tionem *ft virtualitet prim6 continendi veritates neceffa- obieHumpri. ri.is habentcs euidentiara ordinatara : Dcus cft ""^ ^*"* huiufmodi:crgo,&c.Maior patct ex dcclaratis in ^"' fecundo, & tercio aiticulo. Minor patetcx prae- , ,' * dn^is in tertio & quarco arciculo. »rgim,ptity.

Ad primam rationem principalem concedo (j^^/,.' B maio

PtMliari oe- eurritur irt' ftantit.

51'

Ad fecurt' dum.

ki Auguft.

jiiuruum.

luaiorem , qiiae declaiMta eft in coroilaiio piimi arcicnli, & nego Minorem.

Ad probacionem dico,qu6d illispliiribuscon- cepnbus poteft correfpondcrc vna res excra ani- inani,qux potcftinfc vircnalircr continerc talcs plmes concepcusiper confcqaens dc ipfa per in- tcllectum poduutadualicer cxplicari.Et cum di- citnr quod vna res liabcc vnumconccptum ad- ^quacum: con.cedo,vnum conccpiuni qniditatir uuui,q;i.EcftciTentia,id eft,fccundum ferfed pra;- ter lioc poteft vircualiter coiuincie concepcus pluresquafi dcnominatiuosriicut & ipfacflientia de natura rci virtualiter continerct rnultas pro- prietaces li poilent diftingui rcaliccr ab ipfa:ergo, j&c.i ta poccft vircual i ccr c6t inerc conccptus quafi quidic.-iriuos,quipofnii:cab incelledudiftingui a conceptuquiditntiuo, &liocprjEcise:fi illicoce- ptus fiint tantum diftindi fecundiim rel.ationem iationis,rautu6 fe rcfpicicutes.ficuttaciumeftin articulo tercio:fortc camen pofiic poni circa ca- lcs aliquadiftindio maior illorum concepcuum, qu^m fecundum rel.ationes mutuas rationis, &c adhuc poflent virtualiter contineri in illa cllen- tia , & in intelledu virtualitcr explicari. Scd de hoc alias in quafftionc deattributis.

Sidicaturquod tuncilliconceptuserunt fiifli- tij & vani. Rcfpondeo,non fequiturjquia corref- pondct eis vnum obiedum rc'aie,quod in omni- bus iilis continet(ir,lrcct fub alia,& alia r.atione, Nsc \\\x rationes funt van.e,quia continentur in illaeircnriadiuina fub ipfis:vel fi conceptusnon diftinguuntur pr3ccisc'per relationes rationis, tunc omnibus cis correfpondet vnum obicAum quafi matcriale : (cd fimul corrcfpondent diftin- 6la obieda formaliaper fe terminantia ipfos: qua; camsn obiedla formalia virtualiter conti- ncntur in iJlo vno,quafi matetiali eflentia;:.

Ad fecund.un rationem,eonccdomaiorem, & ncgo minorem , quia in quarto articulo oppofi- tum eius declaratur,vbioftenfum cft qualiteril- la,qux conueniunt eficnciic diuin.tjh.ibcnt ordi- ncm inter fe,& in conucnicndo ipfi efTcnciacnec eft minus fcicntia propttreju^d fiio modoexor- diue irtorum fccundum racioncm,quam cftec , Ci ellcnt diftinda realiter,& haberentordincmrea- lem:quia fcicntia proptcr qutd magis refpicit or- dinem cognofcibiliuni in cognofccnte-quain in ejfi e\i[kcmix extra.

Ad an<n:oritatem Auguftini refpondco, quod habec vlreriiis ibi quod tres perfot<e. nnn funt ve- ritts 'juam vna : & ex hoc infert quod non fiint aliquid magi5,& hoc verum cftloqucdo dcma- ioritate rcTli & veritate rcali : tamen in duabus pctfouis poteft intcllcclus habere plurcs rationcs confidcrabilcs, quam in vn.i pctfona: quia pro- priet.asper(onaliseftformalitcrintclligibilis.Lo- quitur crgo de vcritace qu.x proportionatur en- titati reicxtra; non autcm qus compctit alicui fecundum cj/frationis, fiuc ininrelledu.

Ad tertiamdico,qu6daliquid limitatum quale exprimitur pcrdcfinitionem,repugnat Deo, idco definitio noncft ipfiusjquianihil cftin ipfo limi- tans, vel dctcrminans ipfum affe, & hoc modo in- telligit Auiccnna ncgare qtiid a Deo : tamcn ge- ncraliterloquendo,proutquiditasconuertiturcu eflcntia.verillimc eft in Dco quiditas.ficutcfien- tia,ex Auguft.y.Trinit.c.f. ejfentia vcre &proprte dichnr.ha. vt folum Deii dicroportcat cficnti.am.

Quunuisautcm dc fiibieclo fcicnti.rPhyfica: aliquotics prjecognofcatur quid efl primo modo, fcilicec exprcfTibile per dcfinirionemjdeDco t.-;-

Prologi

men hoc non cft fimplicitcr necelTarium^quia fi ens ponacur primum fubiedum, tamcn non ha- bct tale^««(^ifufficitenim,ficui.Tquc cft in pro- pofito quod eircntia fiibiedi de fc lit ratio co- gnofccndi omnia alia dc Deo, &c.

QVi£STIO 11.

Vtrhm 'veriiatcs per fe fahiles de Deo fub ra-

tione Deitdtu pofmt fcirt ab intel-

lcclit viiitoris ?

fd>in().% l.p q.l.memb.i. Thom.i./t.^ i nrt.y.. ^ t.i. q.i.w.^. K.ichard.y.v. Pr»/»^«. Do6ioi q.^.Pntlcgi q.4. Uttralt, Durand.^.y.Prtf/og».. Smifiiig. rj.i. Troocmtnli.

V o D ficvidetur.i.Cor. u. diftinguit Apoftolus donum fcientia: concra do- num fi4c'i,& alia don3,qux ibi enumc- rancur:fed qui habct donum fciencia; dc diuinis, vc diftinguicur concra donum fidci,(cit vcricatcs per fe fcibilcs dc Dco fub racionc Dcitacis j fed poffibile eft viatorcm habcte donum fcicnti.-c diftindumcontra fidem,igitur, &c. Minor pro- bacur per Auguftinum i^.Trimt. cap.t. vbi dicit Apoftolum .nppiopriatc locucum fuiire dcfcicn- tia,prouc dillinguitur contra fidcm.

Item fccundo fic:Scientia cft habitus fimpli- citcr perfedlior quocunque alio habitu cogniti- uo,& loquor de fcientia communitcr, prout in- cludic fapienciam:igicur fi viacor non poceft ha- bcre fciciitiam de Dco fubrationc Dcitatis.habc- rct notitiam inferiorcm , & habitum imperfe- diorcm ipfa fcientia:fed hoc falfum c-ft, cum fit perfedio portionis fuperioris fccundum Augu- ftinum ii.7T/'/«.f.4.exquoc(l:circa diufna.

Item tertio ac:Lumen naturale fuflicit ad ha- bendum fcientiam naturaliteracquifitam dcob- ieflo naturali.Ergo cum lume fupernaturale non fit impeifedius lumine naturali, inrellcftus via- toris in lumine fupernaturali poterit fcicntiam habere dcobiedo fiipernaturali •, quare,&c.

Itcm quarto fic:Vbi eft notitiacumcertitudi- nc,ibi eft m.iiorratiofcientis, quiacertitudo pcr fe conuenit fcientix : igitur illa notitia , c[ux eft magis certa , Hiagis eft fcicntia ; fed nunqu.-im contingit aliqucm Thcologum dubitare de veri- tate a Deo rcuelata magis, quam dc alia veritatc apprchenfain lumine natnraIiicrgo,&c.

Contra, z.ad Corinth. y. dum,fitmtu in corpore peregrinarnuy a demino , per fidetn enim amhula- mni^'$- non per fpem.G\o[fa : modoperfdem tan- tum illuminamur, non per fpem.

Item per rationcm ImpofHbilc eft ex princi- piis opinatis fcqui conclufionem, nifi opinatanij igitur fimul impoffibile eftex principiis crcditis fcqui conclufionem, nifi tantiim crcditam ; quia ccrtitudo conclufionis noncxccditcertitudincm piincipiorum.

Dicuntquidam,qu6d de Deo fubrationeDei- tatis fcientia a viatorc potcft,habcri,fubaIternata tamen fcicntiae Bcatorum : & ideo non oportet quod pripcipia eius hic fciatur,fed tantum quod credantur.SiippQnuntur enim manifcfta in fcicn- tia fubaiternate.Et pro hac opinione arguitur fic: fcientiafubalcernata inqiTanrijm fubaltcrn.ata eft fcicntiaifed in quantum cft fubalrernata fupponit fua principia tanquam fibi credita,& in fupcriori fcictiadeteiminata:igiturn5 cftcontrarationem fcicntia:,qu6dprincipiaeius fint tantumcrcdita.

Item,

I.

^ro ftirle af.

firmatina

nrg.frimiim.

Augurt,

Seetmdum

Tertinm.

^Mrtum.

Z.

Fropartetl!- S»tm»,

Thom. i,p. cj.i.arc.t. S>uod Thtt' logi» fit fiienti» ful' altirnat» prcbaturfri- rno.

QujEftio II

15

StcunJi.

ConfirmM- tur.

Anftoc.

Aucrr.

4.

Kefutatur fenienti» D. Toomi, fri' mh.

Thtohgi» nofira non fubalterna- tHrTheoloii* heatorum. De Dto n«n eft mfi vna /(ientia.

Refutatur

feciindo. Subitlternant f^ /uhnlter- natit non fe extendunt ad tqualia fchilia,

Ariftoc. Commenca- »or.

Thom. cic. att.7.

Imfugnatur tertio.

* laOzon. num.4.

Item.Perrpedliuus in quantum talis.efl fcicti- tificus , (ed Perfpcdiuus inquantum Pcrfpedi- uus.non eft Gcomctrrijigitur potcft quis eire Pcr- fpccliuus, licct non fciat fua principia > ied tan- lum credat ea^ fcilicet ilia fupponendo.

Item , hcec confirmatur audoritate Philofb- phi 6.Ethic. c.y vbi vult qa6d ad fcientiam ha- bcndam fufficit , quod principia fint ahqualiter nota:vbi etiamdicit Comcnratorq«6d/?n«c;/)»"<i fiitnt mbis notA per indnilione:\giiw non oportct ad icientiam habeJam quod piincipia perredius cognofcantur,quam conclufiones ; igitur,&c.

SCHOLIVM I.

Probat ctntrti D. Tvomam Tneologiam nojiram non fHb.dternari Theologit Beatorum Prtmh^qmct fcientia de Deo eff vnica tantitm ; Secwido^ cjuia Theologia Beatorum,& nojlra <tque lati patet , & ad itqualia extenditnr contra rationem fcientit fubalternantU & fubaliernatt. Te/tio , ^uta licet Th ologia nojtra ejfet de pauciortbM , non fujficeret ifia dijfereritia,vt fubalternuretHr Theolo^ia Bea- terum.AliMtresrationes tndicatfe adhtb :tffe tn 5. diji.i^. (juxinvtroque fcripto Oxonienfi & Pari- Jienfi habentur ,fed in ifloclariks, De hac eadern difficHltate agit in i.Operts Oxonien.q.^.Prologi, q.^.& ^.laterali.

COntra.De Dco fub rationedcitatis non po- tc-ft e(!e fcientia ni fi vnica:igitur non habet aliquamfibi fubalternatam.Probatio anteccden- tis;qii2cunque vircualirer concincntur in aliqiio, primo perriuec ad illam fcienti.im, u'iaE colideiat fubiedlu illud fubilia ratione, qua virtuahtei illa continetjfcd omnia per fe cognofcibiiia de Deo continencur in ipfo virtualiter fu;» ratione Dei- tacis:cigo de Deo vt fic non potefl e(Ie nifi vnica fcientia.cum fcietia fit de ipio fub aUqua r,itionc prima, qua virtualitercontinct omniaper fc ici- bilia de ip(b:& i Jc6 nihil cft dicere.quod de Deo fub ratione deitatis poteft ellc fcicntia aliqua:& tamen qu6dThco!ogia,qiianoshabemusnonfic de Deo:na vnii fequitur ad ahud,cum dc Deo non poilitelTcnifi vnica fcicntia,vt iam probatumcft. Item fecundo fic : fcicntia rubahecnata & fiib- alternans non fc extendunt ad «qualia fcibilia, quia prmcipia fubaltcrnatas funt conclufiones in fubalternante.Dicitetiam Philoibphus i.Pofier. texi.69.& in .PhyfSc Commentator ibtd.com- ment. 18. quod rubiedtum fubaltcrnatjc fc habet pcradditionem ratione fcicntise fiibalcernantis. Sed fecundura Thomam, fubiedu in Theologia noftracftDeus, nonfub fpeciali ratione, fed fub rationedcifatis.ficauterneftfubiedluTheologia: BeatoriijigiturTheologia n«ftra cofidcrac pmnfa, quaevirtualiter contincnturin Deo,ficut fcienda beatorii,igitur ad aequaliaextenduntur,ergo,&c,

Simititcr tcrtio fic, vrprius,fcientia (ubalter- nans & fubalternata non funt primo de eifdem conciufionibus ; quia conclufiones. in Jcientia fubaUernantc funt principiain fcientia fabjltBr.. nata : fedTheologia noftra cft de cifdcm piimo, de quibus ^ft fcicntia Beatorum : licct fortc non dc omnibuSiUis,fed hoc nonfacit quod ei fubal- tcrnetur, fi enim vnus fciat decc libros Thomic, & alius quinquc , non propter hoc fcientia fua fubalccrnatur fcienciac aherius: ergo,&c.

Aiia tria argumenta fcci contra hanc opinio- ni6na,qu£ habes in tertio libro dift.i4. * Scot.Oper.Tom. XJ.

Ad primam rationem oppofitam , dicendum qu6dfcienci2fubalccrnat£epo(Iunthaberealiqua principia , dc quibus habent euidenriani pcr ex- perientiam,ficut Alphazen in Per/peiiina,fiohzt perexperientiam, quod anguli incidentis& re- flexionis funt xquales,quamuis hocprobari pof- fitper Geomecriam j Vnde multa principia fimc fimpiicitcr noca Peifpediuo , dc quibiis tamen ncfcic propter ^uid Si finc autem alia priiicipia in fubaltcrnata , qua: non fiuic noca per ftnfum & expcrientiam, oportct quod fciat ea icduccre in aliaprincipiapri<)ta:iilaeigonocicia,qua:rantinn fupponit alia pi incipia , & non propter 6juid:nec ' pcr experientia cognofcic ifta,illa no eft lcicntia.

Per hcjc p.nec aJ raciones. Ad piimam, qu6d lubaltcrnata in q antum lalis eft fcicntia ; non quia tantum creJit fiia pnncipia, led quia nouit illa perexpericntiam, vel quianouitea reduceic ad priora in fcicntia fuperiori

Ad aliud.quo I quamuis pcrfpcdiua in quan tum pcrlpeil ua liint, coiifideiciitur in fciencia, hajc tarnen rola raiio non fuffi(.it;nifi cvfrnofczi Pcrf ^cdtiuus fua p' incipia ptaedido modo.

Ad audoricaten'. Philofbph' dicendum qp6d dnplicfC' pi incipia polfunt ertc nota.Vno modo notiria confuln , vctiim termini confuse appre- henduntur,& hoc fiifficit ad noticiam principio- rum in fcientiis fpecialibus. Alio modo polfunt principia cngnofci nocitia diftinda, ctim defini- tiones terminorum diftindke cognofcuntur , & hoc conuenit per nociciam Metaphyficaf , diui- dendo & componedo:& ide6 habita nocicia Me- taphyfica: perfediuscognofcuncur principia cu- iiiflibet fciecia:,quam nata fint cognofci fincilla, & perconfequenshabitaMetaphyllca pcrfcdius habecurifta nocicia,quaminqualibetali,T Jcietia.

Alia cft opinio, qu6d aviatorc poteft haberi fciejnia de veritaTibus per fe fcibilibus de Deo fub rationc Deitatis,'ion tamen in luminc fidci, ncc glorias.fed in quodam lumine medio.

Adhoc aJducunt plures .iu:foiitatcs Auguft. fed vna eft praecipua m -de Trin.c.i.\hi dicit,qu6d huic fcientt(tefi trtbuendumilludtamumrnodo, i^uo fides hiluberrima gignii ur,nutritur,defenditur,ro- boratur , qua fcientta non pollent fiddes plurtmi, cjuamuis pollcant •pfafidsplurtm'.. Ai^ud emm efi, fcire luntHmrnodo qutd homo credere debeatpro- pter adipifcendam vitarn beatarn , cjtit. non nifi aterna efi:aliud eftfcire cjttcmadmodum hoc tpfum, &piisopit:'.ietur, & co',tra trnpios defefidatur.

Itcm R,'ch'irdusf/f Trinit.itb.i.c^. dicit,non foliim pev fidem.feJ rationibus ncccllaris vcrr* tates de Deo in trinir,.te perfonarum, & vnitacs elfentiaz carum fe clTe oftcnfurum.

Item , Anfclmus de Incarnatione cap.jj. duo opiifcula magnJ,Monologiiim & Profolo..'j< hoc feci,vt certa rattom,non aiitieritaJe,quit ad Datm perttnent .mantfeftarem ; talis c(t fcieinia.

AdconiinTiationcm hnius opinionis arguo fic: Cuiufcumquenece(Tari) reimini naturaliter pof- funt a nobis apprehcndi,illud poteft a nobis fci- ri,&c.Patet hocinproiogo primi q.\. & in csliat.

Item fecundo fic:illud poteft fciri a nobis e^fe po(Iibile,de quo polfunuis fcire, qu6d ad ipfum non fequicur impofIibile;igitur, &c. Scdde om- ni veritate fcibili de D o,po(fumus fcirc quod ad ipram no fequitur impoflibile, quarc&c.Proba- tio huius Minoris, quiaexquo huiufinodicom- plcxum cft vernm,omnis ratio in contrarium,auc peccat inmarcriajaut in forma:Si in forma, pof- 6 i fumus

Rerpendttur i.d argnmen- ta D.Thamt fofitan.).

Cognitiofuf- fonens prm~ fipta nec de- monfirata ^ )tec cogr.ita pcr exfi:rttu- rt m tion cst fcie-.iia.

SUio»:odo fi.b:iltcrrintn ef: fc erui.*.

Ai fecimiiii.

Prlncrp!»

diipliciter foffiint fciri.

Sentintia Cindamn. quodl. I X. q 1 ^uodelt

VtO ikil4T

fci^Kiia.

Prohatur frtmo auEto- rita!f.

Auguft.

Rich.ird.

Anfclm.

Probalurra- ttone. Frimo,

Seatndv.

i6

Prologi

Ctnfir»i0t»r. Ariftoc.

trimo. Aiiftot.

fiinaus fcitc quo pcccato , quia ccttam attem ha- bemus dc quacunque fallacia argumenti:fi pec- cat in materia,igitur poflumus fcire illud non ef- (cnecdlar jumjergo, &c.

Confirmatur pct diftum Philofbphi j.Mcraph.. ventatii adeptio eflfolntio duhitatvrumA^kat cum conuenir nos foiuete argumenta contra fide.pof- fibileeftnosfcireea , quas creduncur per Hdcm.

SCHOLIVM II.

Aliorum refert rationes corttra fententiam Hen- fici ajferetis veritates fcibiles de Deopojfe cognofci 0 yiatore lumine quodam medio inter fidei lumen dr glorid; c^ cognitionem hanc rnedtam compatihi- lem ejfe cum cognitione fidei. DiJJoluit illorum ra- tioaeSftanquam inefiicaces , & aliM fertiores fuh- iungit , licet ad H enrici fententiam accedat ; e^ hinc fumpta occafione hreuiter & do^e difcutit: tyfnfides (fr fcientia poffmt ejfefimuly& an opinio ftare poffit cumfcientia, De his largifftme agit in ^,d,i^. Vide Aretinum hic art.j.

99, /^ Ontra hanc opinioncm arguitur fic.Incon'-

jBLtikiturtfi* X^ueniens eftnoshabere nobiiiflimos habi-

nio Henriei tus,& nos \zXCK,ex fecundo pofter.&c hxc propo-

aJkahquihHs, fltjo quamuis non C\t vera de habitibus infufis,

& fupernatutalibus , quos per nulium adum in

nobis expcrimurrtame vera eft,vt eam capit Phi-»

lofbphus contra Platoncm.fcilicct dc habitu,qui

habet euidcntiam cx prxfeniia obiedi. Vnde im-

poflibile cft aliquem haberc perfe<3:um habitum

habentem euidentiam ex prxientia obiedii;& ta-

menqu6d ipfum lateat:fcd vniiquemque Theo-

logum latct ipfum haberc taiem habitum in laii

lumine,ita qu6d non poteft reducere in adtum fe-

cundum huiufmodi habitujigitur^&c.Minorpro-

batur,tam de adiu intrinfcco,quam extrinfeco.Dc

inttin(eco,tum,quia non poteft aliquis , dum eft

in via, huiufinodi ptincipia confidctarc ciarc in

taii lumine aiio a nde:hoc enim quatumcunque

magnus Dodor confitetur iR fine mortis, quod

tantum articuios fidei crcdir, nec in alio iumine

Pm»iifdens ea videt,Tam,qniaomnisfcicns Ci refledatur fu-

•Tf »aumr7. P**^ '^""'" aftum.fcit fe fcire , imo & omnis cre-

flexum feit *^^"^ ^' rcflcdatur fuper fuum adlii fcit fc crcdc-

fe fcirt ^ tc.Sed nullus fcit fc fcirc principia Theologia: in

tridere, tali Iumine;igitut.&c. Hoe etia patet de adu ex-

trinfeco, quod nnllus Doftor quantiicunque ex-

cclicns cofitctur fc fcirc huiufinodi principiainec

etiam potcft aliquis docere ea,cum tamS (cicntis

fiue fapicntis fit pofle docere ex primo Metaphyf

Itcm fecundo arguitur fic:fides & fcicntia de

eodcm obie(flo , & in eodem inteilcdu rcpu-

gnantjquia aiircr idem obieSum cidem irMeili-

gibiii ellct clarum & obfcurumjigitur cum fide-

lis , dum eft in via , habeat fidcm dc huiufraodi

principiis.dc iifdcm non habcbit fcientiam.

Confirmatuf ,fi aliquis eft Philofbphus, fciens Deum effe vnum,noncrcditiIlud:quia fcit repu- gnantiam fidei ad fcicntiam , igitur fimiliter e conuerfb , fi fidelis aliquis per ndcm credat ali- qua de Deo,& poftea fciat ea,non habebit fidem de illis:igttur, &c« Idc6 fic argucntcs concedunt quod Theologia Auaoreshu- non fit ptopric fcientia:non tamen per hoc,vt di- "enenTZZ «^""^ ' ^crogatut nobilitati habitus Thcologi.T, Theologianon quia, fcAindum Philofbphum , vna fcicntia eft ftfaemiit. nobilior alia , quia eft de nobiliori obiedo , & quia eftcercior ; Thcologiacum fit de nobilifli-

Ariftot. "R.efutmur fe. tundo.

CenfirmatHr ritti».

8.

1

mofubicAo, &firmifnmam adhxfionis certitu- dinem habeat , ipfa erit nobilior habitus qua- cunquc alia fcicntia , quamuis propric non fit fcicntia , licqt perfuafioncs , & probabilitatcs ad firmicer ctedendum inducat.

Scd ifti nimis parum attribuuntTheologo,5c Theologia: , nam idcm obiedum habet fidcs & Thcologia,vel xque nobile:&vetuIa habens fi- de.ita firmiter adhxret arriculis fidei.ficurThco- logus ; crgo foliim Theologus habct opinionem vltr,i cr)gnitionem vetulx, quod cft nimis vilifi- care Theologum & Theologiam. Sed qubd ali- quis Doftor propter au<aoritatem Auerrois, qua dcridec Chriftianos,dimittatopinione aliqua,vi- detur potius deridcdus,quam tcncnspriore opi- nionem proptcr audoritatcs Saniftorii plurimas.

Quicquid fit de veritatc opinionis praidida:, non vidctur mihi qubd rationes addufta: necef- fario concludanr. Prima non : concedo enim quod habens illum habirum cxpcriatur fe habe» re illum,& quod non latcat ipfum,qualem forte habitum habuerunt Apoftoli,& aiij Sanfti plu- rcs- qni fueruncquafi montes in Ecciefia , qui fi non fuilTcnt , alij citb a fide cccidifTent, fccun- dum Auguftinum in homilk fupcr illud Euan- gelij, f^idens lefm turhas, vndc tales cxperiuntut fe talem habitum habere ram confiderando & intelligcndo interius fe fcire illo habitu , quam etiamexteriusconfitendo, nontamen docendo.

Et qubd hoc fit poflibile declaratur fic : Phi- lippo petcnti a Domino, qubd oflenderet cis pa- trem fuum,rcfpondit:T^i//^^*, quividetme,vi- det (frpatrem meum , loan. 1 4. & fubiunxit me- dium dcmonftrationis:»o« credis, quia ego inpa- tre , &pater in me eft} Ci enim ipfc & patcr lunt vnum per eflentiam , ac pei hoc in fe ipfis funt percircumincellioncm,ide6quividetvnampcr- fbnam,videt&aliam.Chriftus videns i^itur hac veriratem in Verbo docuit,ficut docuiflct Pctt us, fi habuifTeteam proponcdoterminos, & incom- plexioncm eius , qubd autem alius non doccba- tur , fuitex parte defedus luminis in intellc^flu fiiojita in propofito,quauis aliquis Theologus in luminc illo (ciat pluresvcritatcs fcibiles de Deo reeundum fc; non tamen poteft eas alios docerc, & hoc propter defe<5him in intelledueorum.

Qubd aiKcm Apoftoli,fiue alij fanfti h.-ibuerfic pcrfeiftiorem cognirioncm de ellentia diuina & articulis fidci,quam fit cognitio fidci, videtur di- cereGrcg.l.iS.Mor.-il.cap.iS.fuperillud lob 18. verf.ij. Abfcondita eft,fcilicetfapietia Dei,ab ocu- lii omnium viuetium:\hi dicir fic.5i k quibufdam poteft in hac adhuc carporali carne viuenti[/M,fed tamen intftimabili virtute crefcentibsu , qnodam contemplationis acumine tterna Dei claritas vide- riyhoc quoque abeatljab fententi* no abhorret,qui ait:abfcondita efl ab oculisomnium viuentiu, quo- nia quifque fapientia,qua Dem eft,videt,huic vita funditus moritur ne ia eius amtre teneaturviullus eam quippe videt,qui adhuc carnalittrviuit , quta nemopoteft Deurn ampleiti ftrnul & fecnlH.Et pet hoc refpondetad illHd,quod diciturMoyfi,£xod. i^.Non videbitme homo,& viuet.Ac fi apettc di- ceretur,nullus vnquamfpiricualiter IVium videt, & mundo carnalitet viuit : fic etiam tcfpondet ad illud Apoftoli,qui dicit de Dco : * qui lucem habitat inacceffibilem,quamvidit nuUui hominumt fed necvidere poteii. Script iira , inqait ,facra omnes carnalium Jettatores hnmanitatii nornine vocare folet. fnde Apojloliu quthufdam difctnr-

daniihiu

yieohfiM noi ftra eft nohi- hilifsim» fciiniiarHm.

Theokgia habet mnio- nm firfeSio' nem quam quodfit certa certitudine adhtfionis fy quoiverfftur circa Dium.

Soluitur fri- mn rntio fe- fitn contr» Henricum.

Jorti^foflo' li hAbuerunt lumen a!i • quod difiin. cium a fide. Auguft.

Pofsibile tfi aliquem ali- quid fcire qufd non fofsit doeini.

10.

An cogniti» Afojluiorum de Dto erat perfeSier fi-

Gregor.

Ezedi )).

* 1. Tim. i.

Qu^ftio IT.

i.Cor.j.

}uin.i.

II.

Seeuadj ra- th contr» Henric. »«» tonHintit.

TiJis hahi' tunlis (y fdenti» fof- fintt ef[i fi.

Spttlti ton- trariirum

fojlunt tjfe fimul in tO' dtm inttUt-

Si fiJes ^ fcitmi» nen fojftnt ejfifi- mul, cigmti» in Verbo , fy Ingintrtfro' frii nm fof- /int.

xz.

Qu*ri efinia ^ fciinti»

non pojfunt fftfimul i

U-

dttnubus dictt, * Cumjit ittter vot Kxlm & can- tentio nonnc c^rnales efiu ,& fecHndttm hominem dmhulatulejuibsu pMHlo pift fuhiecitcNonne homt- ves eflu?i\c eciam refpondot ad illtid loan.primo: Deum nemo vidit vncjuam. .Aforf,inquit,y«o he- mines vocmis humAn^fapientes , tjuia ijui diuina f/tpiunt ifupra homines funt , vcruntamen idem piius dixit a(lercndo,qn6dfM4m<^(» htc moraliter vimtur, vidtri pcr quafdam imagines Deui potefl\ per ipfum vero jpcciem non poteft^vt anima grtuik ipiritus affiataperfigurM tjuafdam Deum vtdeat, fed ad ipfttm Inmen eitu ejfenti* non perttngat.

Nec iecunda ratio vidctur ncceirario conclu- dcre.quia aliquis credens Deum ejfe,C\ poftea ad- difcat dcmonftrationcm,quademonftratur,qua:- ro fi fides eius dcftruitiir, vcl n6?Dices,qucd fic, quantum ad illumarticulum, quem prius credi- dic:& verum eft,qu6d non poccft exirc in adum credendi circa idem obiedum , manente quan- tumuis ipfa fide,& eodcm habitu habentcincli- nationcm circa idem obieftum , ficut forcc funt plures alia veritates fccudum fe fcibilcsdc Deo, quam illx.qux cxphcantur pcr arciculos fidei.in quas & habitus fidei inclinat (ecundum (f , licet in adlum circa illas cxire non poirumus , fic in propofito. Item,fpecics obiedorum exccllcntius refpiciunt obicdta quam habitus,quia pcr fpccies inquantuna fpecies,& non perhabitus rcprxfen- tantur obietSla ; igitut fi fpecics contrariorum in inccliedlu non funt contraria , fcd pofTunr fimul edc.eadcm ratione,& habitusinchnantcs fub op- pofitis racionibus poirunt cfle in ccxlcintcllcdlu. Itera , non vidcoqu6dfoluant obiedioncm contra eos de vifione alicuius veritatis in Verbo, & in gcncrc propriojnam fi propterhocquod in codem intejledu non pofTunt clle duo habitns inclinantes,fub oppofitis rationibusclari &obf- curi.non poreft fides ftare cum fcientia,cum cir- ca idem obiedum fint rationes incoHipofllbi- les, Sc magis clarum & mitius clarum & obfcu- rum,fequitur quod in eodem intcUcftu refpcftu eiufdem obiedi incpmpoITibiles finc vifioncs in Verbo,& in genetc proprio.

Adquamdam confirmationem eorum,quando arguunr,qu6d non folura duplex contradiaio impcdit aliqua fimal eflc, ied vna:Opinioaurcm non ftat cum /cientia propter duplicem contra- didHoncm,tum proptcr formidine; tum propter non euidentiam obieAi. Obieiflum autem hdei eft credenti non cuidens i obic^^um fcicncix cft (cienti euidens,- igicurpropter contradiftionem cuidentis & non euidcncis non ftabit fidcs cum (cicntia ; igitur fcquitur , fi opinio non ftat cum fcicntia in eode intelledu, qu6d nec fidcs ftabit.

Refpondeo,quud ideo opinio nonpoteft ftare cum fcicntia in codcra intellcdlu reipcdu eiuf- dem obiedi , quia opinio non habct obicdura pmnino certum , fciens autem &crcdcns habct cbiecaum fimpliciter certum , ideo contradnaio eft inrcr opinioncm & fcicntiam:fcd fidcs habet obicclum non cuidens ex ifto habitu:quia folum habet fuam euidentiam ex audoritate rcuclan- tis, & vt fic, non eft euidenscx <c : fcientia vcr6 kabct fimplicicer cuidentiam ex habicu:hic au- lem non eft contradiftio qu6d aliquid fit non cuidens cx tali habitu , & tamen fimplicitercui- densex alio habitu : quia nou fcquitur, non cui- dens exhabitu fidci, igitur non cft cuidcns , fcd eft faWzciz fecundUm <juid,& ftmpltciter.

Adaliam confirmationem , quando arguunt, Scot.Oper.Tom.XL

17

qu6d cum fcientia Geomettic de aliquacondu- fione poteft ftarc fides de eadera ; fic ndcs poteft ftarc cura illa fcientia de Deo,quz potcft habeti illo lumine fupcriori.

Rcfpondeo,qu6d fides,quae habecurdc illa con- clufione Geomctrix,non cft fides infufa , fcd ac- quifica.hzcautcmincluditquamdafotmidineni, quia fidcs non habet firmitatc,nifi cxauAorirate illius.cui crcditur:ille aute cui innititur fidcs ac- quihca.poreftfallcrc & fallii& idc6 fidcs acqui- fita noii cxcludi: omnc formidinem:fides autem infub.quacinnitituraudoritati illius,qut no po- tcftfallcic,ncc falli,cxcludit fofniidine,& inclu- ditcerticudincm : id«6 dicoquod fidc s acquifita non ftat cum fcicntia propcer hoc.qnod u6 potcft quis habeic fidciti & iciecia Geomecri^ dc aliqua conclufione Geometria:;bcnc tamen fides infufa. Ad aliam confirmationem fuperius pofiiam, dicendum , quod ficut fidcs poteft praecederc fcientiam,qu.-c fcquitur ftantc fidc.ica e conueifo potcft fcientia prarcederc,& fides (equi, nec hoc cftinconucniens.veruntaraen ficuc habensfcien- tiam & demonftrationem de hoc, quod Detu fit non poteft exirc in a€lum credc i'di,vt primo di- Aum eft * : ita habens prim6 fidem , & poftca fcienriam non poteft exire in adlum crcdendi,Ii- cet habeat habitum fidei:ide6 non vidctnr quod rationes prardidtjc concliidanr.

Contra tamen prsdidlam opinionem arguitur duphciter. Prim6 fic;In quocunque lumine non habeturnoticia diftinda cerminorum,vc funt ter- mini alicuius principij.in iUo lumine non potcft illudprincipium diltinde intelligi:fcd in iflolu- minc,quod ponunt , non poteft haberi diftinda nocitia Dei, vt tcrminus principij pwrc Theolo- gici;ergo,&c. Probo minorem : Impoflibile eft habere diftindam notiti.nm Dei,nifi fit in fc prs- fcnsin intelle<!lu,vel in alio rcpra:fentatiuo,quod diftinftc ipfum reprxfcnt.it:fed hoc non eft pof- fibile viatorijquia (\ eflct per fc pixfens intellc- dlui viatoris , timc efTct in eo bcatitudo : nec eft aliquid aliud qiiod ipfum diftin«5le rcprxfcntat, quia fecimdum illos,nulIum eft reprxfcntatiuum intcUedlui viatoris, nifi phantafma:fed hoc non poteft diftinftc efTfntiam diuinam rcprxlcntare. Vel poteft ifta ratio formari fic : Principia co- gnofcimus in quantum terminos cognofcimus; igirnr fi termini non poffunt cognofci,vt faciunc neccfHtacem de complexione,nec illa:fic inpro- pofito, vt hic probacur.

Itemfecund6fic:dicunt fic opinantes,qu6d illa notitiaqux habetur dcDeo in illo luminc.depc- dctex fide,& quod fidcs refpedu illius noticix fe habct vt fundaiTientum relpedu sdificij,& ficut cibus folidus ad lac,iuxta fermonem Apoftoli. * Sed contra,Nullum fcicns pcrfedc in fcien- do dependet ab adla voluntatis, quia prius natu- ralitcr obietlum neceflttat intellcdum ad intcl- Iigendum,quam voluntas fit in a(flu,fed credeiu in credendo dependet ab adlu voluntatis , quem prxfupponit, iuxta illud Auguftini tra(fl.26. fu- pcr loznncm:C<ttera poteft voleni^redere non niji volens. igitur,&c.

SCHOLIVM III.

yid quiflione direlti rtfponJet,aJferens Deufuh

ratione Deitatis pojfe cognofci a viatore cognitiont

fimpUci & perfecia ahfiracliua,qtn ft fupertoryvel

cxccHentior cognittont pdeuidque probat doclifflmis

0 3 ratto

Qjftfidiifi- ttjljlart(um feiiMti» >

Qultri fiiti acquifit» i:»n txcludit im- nimformidi- tttm ficut in- fuf»\

Tcides poteft fuceedrrr ad fieniittm fi- cul i ciniuT'

♦fupian.ii.

14.

■Author itn- piignAt fen- tentiam Hen. pifitam n.t.

Trincipium neifuit ci- (nojii niji t»-

gtlof(»>,(UT

termini.

Phantafm» tun pitefi re. prtfent»ri diuinam tf- fenti»m.

Impp^nat Henricum fecundo.

* i.Cor.j.

Scicntia r,»- quit depen- deri » fiJt.

Vt dependen. ti» fidei »h »3u volun- tatii, vidtf. d.i^.q.x. Aag»(t.

i8

Prologi

rtuiombut , & de faSie tdtm fcientiam d*tam fuijfe Angelo in via , & prirno homini prohahile ejfe docet in t. diji.y q. 9. Monet tamen non inde h(jui TheoUgiam noftram ejfe de omnihus , licet FtatoY intelUcat DeumfHb ratioue deitatis , licet ali<]Uo modo pojfet dici de ommhtu , quoad aliqua cognofcibtlia\de ^uoagit ij.yprol. num.i^. & »« j. d.i^.qx.vhi tradat deanima Chrifti , an potuent OM/iia,q»xjuiit in imeUeciu dtUino,cogriofcire.

If, xy Efpondco ad qusftionem qu6d viator po-

jLtffendtt nf. iS^xt^X fcjrp veritatcs pcr fc fcibilcs de Dco fub

jirm»t,Hi ad rationc Dcitatis,fcire(inquan3)fin}pliciter & pcr-

iut^mtm. ^^^^ . fimpliciter non a poftetiori , fed a prioti

(iib ratioiieDcitatis;peifcdr,quia cognitioncfu-

Probatiofri- periori, qium fit cognitio fidci. Piobatio primi.

■"*• Intcllediis potfns intclligerc aliquod fubicdlum

fub propria ratione fubiedi , potcft fcjrevcrita-

rcs pcr fc fcibJlcs dc co,quia talis intclledus po-

tcft intelligcre principium complcxunv, & fic

conclufionem inclufam virtualicer in illo prin-

cipio : fcd hoc poccft intcUcdus viatoris : er-

go, Scc.

Ad dcclarationem minoris,cft fciendum,qu6«l

Cogtiitit ab- duplcx cft cognitio,qu«:dam quidcm eft pcr (pc-

ftraaiM» ^ ciem,quae eft rci non in fe prxfcntis, & hsc vo-

tntmttua , eatur eognitio rei abftratSiuajalia e(l cognitio rei

**^'' vt habct cife in aftuali cxiftencia;& h^ec dicitur

cognitio intuitiuaEt hxc duplcx cognitio patc-

rc potcft in cognitionibus potcntiarum fcnfiti-

uarum, vifus cnim apprehcndit vifibile vtcxiftit

adlualiter, & huiccorrefpondctcognitio intuiti-

tiua inrelledlus. Phanrafia vero fiue imaginatio

apprchcndit illud vifibilc pcr fpeciem ipfum rc-

prxfcntantem in abfcntia rci , quamuis non fit

fibi prsfcns in adluali exiftentia, & huic corrcf-

pondctcognitio abftraftiua intelledus,

Tunc probatur minorfic;Omnc obfedum

fcientias poteft cognofci aliqua cognitione di-

piui fitejl ftin6ta abftradiua.licet non intuitiua; fcdDcus

i^^gtto/d a gf^ fubicdum in aliqua fcicntia.vt probatum eft

«'f«i' . »'•" Jn quxftionc pra:cedente;igitur Dcus potcft co-

tiint ithjlra- gnofci diftmdte cognitioncabftrattiua: icd raiis

mua. cognitio Dci abftra<Sii;a non rcpugnat viatori,

licct cognitio intuitiua fibi non compctatjigitur

viator poteft intclligerc Dcum diftindlc , licet

non intuitiue & clare : quia non omnis diftinda

No» emms . . . , „ . ' ■ • n 1

dijiinaa eo' cognitio cft clara & mtuitiua. Probo maiorcm

gttitieeji in- huius proiyllogifmi, Scientia cum fit habicus

tuitiu» cr veridicus , non refpicit fubicftum fub illa ratio-

fUra. ne,fub qua,obic6lo mutaio.poteft habitus idcm

mancre : fcd fi fcicntia rcfpiccret obicdlum fub

ratione,qua intuitiuc cognofcitur, mutato obic-

&o,Sc non praefentcmancret idcm habitus ; cr-

go obiedum fcicntiae cuiufcunque cognofcitur

abftradiuc, & non intuitiuc.

^ Confirmatur hsc ratio per rationem Philo-

. .„ ' fophi feptimo Metaphj/Jica , text. J^ per quam

Defingulari- ptobatur , quod de fingularibas non poteft efte

ius nort tjl fcicncia. Quta fingularia cognofcuntur cum aiiu

fcietuia- funfprttfeniia, abeuntibus autem non eft palam, ft

Jlntyvel non.Si igitur eorum ciTct fciencia vcl dc-

finitio,poceft fcicncia mancrc & definicio, varia-

to obicdo. Similiccr arguitur in propofito:idc6

conccdo quod Dcus fub racionc Dcitatis diftin-

de pofllit cognofci a viacore.

Obieaie. ^^'^ concra arguitur fic : Sciencia (c cxcendit

ad omnia iila , ad qux racio fubicdli fc excendic,

icd Dcicacis racio.ctim fit infinita, fe cxtcndic ad

omnia.ciim omncm aliam racionem cntis inchi-

/lac:igitur fcicntia taKs iiabita k viaiorc fc exten- dcrec ad omnia.

Refpondco qu6d falfum cft : quamuis enim Rtffonftjt. fupeiius tn prima quaftione didlum fit.quod fcie- tia,qua: nata eft clle de Dco.fecundum fe ad om- nia fe extendat ; umen vt parcicipaca fccundiim calcm gradumab intcijc(au viatovis, non. Imo poteft cile in cali intcUcdu rcfpcftu duarum conchiiionum. Vnde vcrum cft , quod quanciam cit cx paire fua ie cxtendic ad <)mnia,non tamen vt conccriHt ccrtum gradum in cerco incciledu.

Dicetur fortc-fi fcientia in incellc(5lu viacoris Replif». rcfpicic tancum duasconclufionesdeDeo;igitur Dcus , vc cft fubiedum illius fciencia: in cali in- tellcftu habebit prxciiam racionem , vt rcfpicit illas conclufione^ jergo non cric fubictStum illius fcicncixfub racionc Deitatis.

Rcfpondco qu6d nonfequitur : quoniam bi- RtfponKe narius poteft habcre plurcs paffiones , qux im- *

mediace fibi infuncpcr racionem binarij:nccfub racione particulari magis cft fubieftum rcfpcdlu vnius paflionis quam rcfpcdlu vtriuiquc. Sic in De fubitHo propofito multsfunc vericaces , qux immediate fubetniemrM. infuncDeo pcr rationcm Dcitatis,ncc fub raiio- """ f^-rtt nemagis prarcifa cft fubicaum refpcftu vnius, ^^'"'^^mon, quim refpedu omnium,quae immediate infunr, '^*"* im6 per rationcm Deicacis;idc6 non {cquitur:fi fcicncia dc Deo in incellc<^u non fit , nifi refpe- dtu duarum conclufionum , quod oportet darc racioncm aliquam prxciiam magis, quam fit ra- cio Deicacis, pcr quam illa: infunr.

Secund6 probatur,fcilicct,qu6d viator poteft 1 7. haberc dc Deo fub racione Deicacis fcicntiam Prebati» fi. perfcftiorcm , quam fic nocicia fidci : quoniam '«»'''» fta quidquid poceft Dcus per caufam cfFcdliuam f'"t"*f'*- mcdiam , poccft immediacc : fcd mediancc ob- ic6lo prxfcnce intelledui poceft caufare fcien- §iuicquid ti.im cxccdencem nocitiam fidei : igitur hoc po- Dem potefl tcft immediate. Vndc Deus potcft creare in in- mediantt celleau viacoris nociciam dc fc ipfo immcdiacc ^""y^ /'«»- talcm , qualem nacum efrcc aliquod reprxfcnca- ^^tt^im^ ciuumipfius fub racionc Dcicatis caufarc:& ralis diMifefoU. nocicia dicitur locutio Dci intcrior , qualis fuit cognicio Prophctatum , non clara vel intuitiua, Cogniti» quia non immediatc euidcns ab obiefto. Trofhttic».

Vnde fcicndum qu6d quinquc funt gradus §iuir>quegra, cognicionis de Deo: Prima & fuprcma eftincui- dus cognitio- tiua,quam icmper habuic deefTentia diuinaDeus »" '^* ^"' fub r.itione Deitatis.Sccunda eft cognirio de 6b- iedto,non intuitiuc cognito,fed diftindle cogni- to pqraliquod rcpr<-Efcntatiuumfubie(5ti.Tertia, qua: eft obicdti non prxfentis intelleduij ncc in fc , nec in alio rcprxfentatiuo , fcd immediacc creaca a Deo ; qux non fubcft aitui voluncatis, quae tanicn non cft euidcns ex obicdto. Quarta cognicio eft illa,quz opiculacur piis , & defendi- tur concra inipios , vr cum litcrae fcnfus cognof- citur , & vnus locus liccr* pcr aliam cxponicur, & perfuafiones adducuncur,& concra impios de- fcnditur. Quincus gradus eft fimplicium , cuius cognitionis cercicudofubeft adtui voluntacis , & ha-c cognitio cft habita pcr fidcm.

Ex his patet,qu6d in duobus difcordo ab opi- in quibnt nioneprsccdcncc.Prim6,quia non pono habcri ^if^rdatscc. fcicnciam per quodcunquc lumen de Dco,fi non '*" J*'»^- fit obieftum in fc pracfcns , ncc in fuo rcpraEfen- tatiuo,fiauccm vocanc lumcnilludracioncmre- prxfcntandi, admitco , fcd cunc non in illo luroi- nc,fed pcr illud lumen habccur fcienria. In alio etiam difcordcquia huiufmodi fcientia

dc

Qu^ftio II.

19

de Deo fub ratioDo Deitatis , no« habetur pcr

StientU d$ ftudium , fcd eft donum gratis datum ad vtilita-

Dtonon h». jem Ecciefia-;& fciuit Chriftus quando fuit vti-

dium. ^* ''^"'^ donum dare , & quibus , vt Apoftolis &

Prophctis.

j g^ Ad illa.qua; ^dducuntur pro illa opinione,eft

refpohdcndum. Ad audloritatcm Auguftini di-

ccndum , qii6dcftilla fcicntia diftinda notitia,

Kefpond. ad fcd non euidcns fimplicitcr.quianonattingit ad

rationts Hen. diftindam notitiam fubicdi in (e prxientis.Vn-

rtci fofitiu de audoritas qua:dam Auguftini i/. de Trimtat.

" Aij nift. ^'*^- ^7-^'^ ^4- <iip^r»ii. foluit omncs auftorita-

tes addudlas, C/iJWJjJnquit , inconcufse crediderint

Scripturif fmFlis , tanquam veracijfimii tefiibus,

agant orando/Jr qu<ere»do,& bene viuendo,vt in-

telUgant ,idcfi , quantum videripotfi » videatwr

rnente, tjuod tenetur fide.

jtdAnfelir Ad audoritatcs Richatdi & AnfeUni diccn-

« — «- durn,qu6d adducunt ipfi, ficut &C2Etcri Dodo-

eejfatium efi rcs.ratiOncs necenarias,Icd noncuidentcrneccl-

t-Aidtnttr ne- fariastnon enim omne neceltarium eft euidentcr

ftfdrium. ncccirarium.

X5' Ad primam rationcm illius opinionis , nego

M frimam maiorem : & ad probationcm diccndum qu6d

AteTum dif *^"P'*'' poteft inteUigi mcdium ; vnum.quod eft

^/,_^_ e/!cntialitcr ordinatum inter cxtrcma : vt tjuod

efuid efi alterius extremi , vel paffio prior rcfp«-

6tu paflionis poftcrioris;& de hoc medio cft ve-

rum , qu6d qui cognofcit cttrema complexionis

alicuius, poteft cognofccre medium intcr illa:

quia ratio cius includitur in vno extrcmo , &

ah'ud pcrfefibi incft & prim6. Aliud poteft efTc

medium fub extrcmo,vtaliquid infcrius ad con-

cludendum pafllonem dc fuperiori.Vt ficonclu-

dcrem aliquod animal cfTe rationale per homL-

nem,tanquam per.mcdium,& dc tali medio Hon

oportet, qn6d qui cognofcit extrema, pofllt co-

guofccre medium;& ficcognofcimus ea,quaf na-

luralitcrde Dco cognofcimus , vt quod aliquod

cns fit primum-,non tamen hanceflentiam Dei-

tatis,cui ptimo incft ptimitasjficut cognofco ali-

quam figuram efle primam , cum fpecies figura-

rum fint ordinata:, & non prxcedant in infini-

tuminonproptcr hoc cognofcerem medium,fci-

licet triangulum,cui primo incft illa paflTio^quod

eft mcdium fub extrcmo non cfTcntialiter ordi-

natum inter cxtrcma.

jo, Ad aliud dicendum,qu6d non fcquitur : Scit

Mfecunda. filuere omne argumentum iamfa^um contra ali-

4juod complexum de Deo : ergo fcit quod nullHm

impoffibtle fequitnr ad illud : quia licet fciat foluc-

re argumcntum concludcns hoc impoflibile , &

illud , quia tamen multa alia funt impoflibilia,

qus fibi funt ignota,nc(cit qu6d illud , vcl illud

impodibilc fcquitur:qui4 ncfcit fi fit impoflibi-

le,vcl ncccfrarium.

Alitrum re^ Dicitur tamen fic ad argumentum,quod non

f^onp» ad polfum folucrcad homincm ; itaquod apparcat

tandtm. j^j j^ j ^jjj propofitio neganda,Iicet pollem foluc-

re realiter rationem. ZtUciturpri- ContraiAut peccat in matcria,autin forma.Si m>i. in forma,ccrtum qu6d poifum foluere, quia tra-

dita eft ars ad omnem paralogifmum fophifti- cum foluendum.Si pcccatinmateria,igiturpra:- miffa cft falfa^aut apparet mihi vcra , iicut con- clufa,aut ficut immcdiata;fi ficut concluia , ite- rum aut per fyllogifinumpcccantem in materia. vel in forma. Si in forma , crgo poteft fojui vt prius : fi in matcria , itcrura proceditur vt prius, quovfque fit ftatus ad aliquam falfam, qux non

appareat propter aliam : igitut ilU videbatuc de fc eflc vera , & pcr confeq^ens error eft in iudi- cio naturalis luminis , quia ei abeftomnis dif^ curfus, Sc tamcn ftatim inclinat ad aliquam fal- fim, ficut ad per fenotam.

Sccund6 fcquitur qu6d non poteft aliquis ef^ SeemuHi. fe certus, qux fit per fc nota , & qua; non pcr fc nota,cx quo alia falfaapparet ftarim per^fe^nota, & tunc nii poteft fciri,quia fi non pbtcft haberi ccrtitudo dc pra:mifta quod fit perfe prima,nec de conclufione qu6d fit p<tr fc fcitii.

Concedo igitur quod omne talt irgurocntum polfum folucre, & mihi fic , qu6d licctncfciara O'»'" «T*- hanc elle falfamitamcn fcio cam non cffe pcr fc ^/J""^^'"^ notaniiqaia lumen naiurale, ficutfufficit ad co- neceffarium^ gnofccndum per fc notani ex tcrminis, ita fu^- fetefiftlm, eft td cognofccndum illaranoncfre perfcno- tam:qua; non eft per fc nota ; poffum etiara fcirc eam non eile conclufam ex alio pcr fc noto;quia tunc confcquentia deficeret. Tunc ad argumenr tum:non fequitur ; potcft fcire quodcunquc ira- poffibile quod infcttur non fequi:igitur nullura impolHbile fcquitur : quia non fcitut quin alia impoffibilia poflcnt fequi,quorum nuUum eft il- latum.Similitcrdato qu6d poffctfcirequod nol^ lum irapoffibilc mauifeftiusin impoffibilitatc fequerctur, non proptcr hoc fcquitur qu6d fcio illudefre poffibilcquia poteft e(Ie principium in impoffibilitate.quod non fequitur cx aliquo alio impof$ibili:Prinus eiymneccHariis opponuntur primaimpoiiibiiia.

Adradonem prirnam principalcm patet rcC- j,i, ponfio : quia illa fcicntia eft diftinda. nodtia, Aifrim.Mrg. qua eft donum diftindlum contra fidem. frinciptiie.

Ad fccundum,quando arguitur , quia fcientia ■^'^ f*cundm includcndo fapicntiath.cft habitus nobilior om- ni habitu intellcftiuo ,qui non cft fcicntia , di- ccndum quod fidcs infufa eft habitus nobilior 1'^' 'fi"'', ©ranifciemiaacquifita.Probatio:inperfe(aioni- 1;'"'!. *""*' bus ciuldcm gcneris illa eft nobilior , ad quam quifita. naturalc agcns non potcft attingerc , & adderc perfedtionem eiufdem genetis , propter gratiam & animam ac hiiiufmodi,fed nuUa adio naturae potcft fc cxtendcrc ad caufaudum fidcm infa- fam;crgo,&c.Vnde quamuis notitia fidci quan- tumad euidcntiam noncxcedat fcicntiam , ta- ridesenter- mcn habet aliam conditioncm nobiliorem , quia ticr fcientiU cummaiori certitudine inclinat in obieclum;& acqtcfi.is. fic dicit Philofophus if.de AnimaUbus , qiiod maj^if defideramus paruc.m notitiam de entihus no- Arjftofc. bilioribm, qukm habere certam fcientiam de infe- rioribm & iwperfeilier;bus:ime aliqtta non exfe- ditfcire,

Ad tertiura,dicenJum quod noncft fimile de ^^ tcrtium, luminc natura!i,& fupcrnaturalirquia in luminc naturali obicdum cft diftindc pra;fens;fed in hir mine fupernaturali fidei non cft obiedum fu-, pernaturalc-prxfcns intellcdui , nifi in quibuf- dam conceptionibus abftradiis acreaturis.

Ad quartum , quod reuelatum magis acccdit Ad^uartum. ad rationem cercitudinis , fed non ad perfecVio- rem euidentiam de obic(ao,ide6 non eftfcicntia. Ad illa in ojYofitum patct refpbnfio pcrea,qux dida funt prius.

B 4

QVJE

Prologi

fnparte af- firmatiM,

Ariftot.

itimtim.

jtrttHm.

20

QV^STIO III,

ytrum viatDrex purls ^aturalihus poptfcirf omnes veritatesfcihUes de Deo ?

VioCttititt fi^ripto Qxomtnfi q.i .ffthg.num.H.fy' q- i • fr9loiiq-t-Utfrali,& in i.di^inS.y q.9. & quodl.14 ^cMntWo.

V o D fic , vi<lctur. Vintor po:e(l

fciic omncni fcicntiam Mcraphy li-

cam;ergo ex puris natur.ilibus po-

teft habere perfe£l:i(linuiin adluni

Mctaphyfic£E,fcd illc adus eftfcli-

citatis,i.£r^«f.c.i }• vbl vuU quod fclicitascon-

fiftit in pcrfeaiflimo adu fpeculationis vcrira-

tis/juac eftadus fapicntix, ex 6. Eihic. fcd vltra

a<3:um felicitatis non cft adlus pcffciftior ; cr-

go , &:c,

Item fcciindo fic:potens fcirc pdncipia poteft fcice conclufiones virtualiter inchifas in eis : fcd naturalitcr pofTutpus fcirc principia:crgo,&c.

Itcm tetti6 fic : fcnfus ex puris natur.iHbus

poteft attingere ad omnem fenfationem fibi pof-

9jttipAioff. fibilcm.Contta Auguftinus 11. dc ciuit. Dei, c.j.

. fidem hHhentfu de hii rehnt,<juai igmrare non ex-

S*» • pedtt.necfernesiffosnoffeidoneifHmus.

Hic funt tria videnda. Primd,fi primus habi- ££ '**" tus naturaliter acquifitus & fupremus perficicns ' intcHedtum Viatoris,cuiufmodiefthabitus Me-

taphyficce.habeat Deum pro primo obicftojSc- cundo, fi habens ipfum habitumpoffit ex natu- rahbus fcire omnia poflibilia ^ nobisfciri ? Ter- ti6 , quod eft aliqua notitia nobis poflibilis per- £t\ot omni noiitia naturali.

1

ARTICVLVS PRIMVS.

Vtrum Deusjit ohie(fum primum in OHetaphj/fca ?

DE primo cft controuctfia intcr Auicennam & Aucrrocm. Ponit enim Auicenna quod SLT').r;w* Peus non cft fubiedum in Mctaphyfica , quia ftitntui jiuUafcientiaprobat fuumfubicdium.Mctaphy- ficus autem ptobat Deum efle:igitur,&c. knttt. Auerroi-s rcprehcndit Auiccnnam in vltimo

Commento priani Phyfic.quiz fumpta eadcm ma- iori contra Auiccnam cupit probarc quod Dcus & fubftantia: feparata: funt fubicftum in Meta- phyfica, & quod Dcuni cftc non probatur in Metaphyfica , quia nulUim genus fubftantiarum fcparatarum potcft probari e(Ic nifi per motum, quod pertinct ad Phyficam.

SCHOLIVM I.

Auicennam reprehendit yiuerroes , (jHia nega- Htrat Deumeffe fHhieSiHm in Metafhyfica sfed reile ita negaffe prohat Scotu» duahus petijfimitm rationihHS mutnatis ex fcripto Oxonien. ^.}. prol. ad argumentum fecundum quaflmis i. n. 10. & teniamaddit hic, ijuia nulla fitentia naturaltter ^cquiftta potefi effe d' Deefuh aliejuaratione pro- pna. Diffuse de hac controtjterfin oppofittfcjtie yiutcennt & Auerreis fhttentiis agit Uh- 1 rJMe taphyfq.x.

SEd vidctur mihi Auicennara mdius dixifTc, i„,f„^xtie quam Auerroem,vnde aiguo fic contra eum: Autntii. Hacc ftovofitio;nuliafcientia proh.tt fuum fuhie- ^um ejfe,ai\x communis cft vtrique.vera cft pro- ptcr primitatem fubiedti ad fcientiam : qnia ii Subieclum

poftcrius eflct , probaret ipfum efle in illa fcien- "'^'?'"f "^ r . , » . ' rt • • o fcieiui» de-

tia.in qin hiibet rationcm poftenoris , Sc non „.^„(1,^,;^

tantum rationcm obiccli adarquati : fed firbic-

6kum niagis habet ratioiiem piimitatis refpcchi

pofterioris (cientia: quam rcipedu priorisjcrgo

fi piima fcicntia non pottft probare fuum fub-

icdum cfle, muUo niiuus nec fcientia pofterior

porcrt.Vcl fub alia forma arguitur fic:fi I- hy ficus

[lotcft probare Dcum efle •, ergo Denm cfTe eft

concUifioin Phyficaifed fi Metaphyficanonpo-

tcft fic probarcDcum e(re:ergo Deum cfle pr.-c-

fupponirur in Mctaphyfica tanquam principiun>;

crgo conclufioin Phyficaeft principiuminMc-

taphyfica:ergo Phyfica e(t prior Metaphyfica.

Iremcxomni proprietate manifeftain efi^"tdu

poteft concUidi caufaro cfle.fi non ineft nifi ra- A^"'?-,'/'^*

tionetaUs C3ufx:fcd non folum huiufmodi pro- '""J""''"^

pnetates eftei^us conlidcrantur m Phyfica , quae pntiatesffr-

foliim conucniuntDeOjfcdetiam in Metaphyfi- iiuiie.x quu.

ca,quianonfolummotum pracfupponitmouens, ^'" demon^

fed cns poftcrius pra:fupponir prius : igitur cx /'''*" fS^'

prioritate in cntibus poteft condudi primum """

ens c(rc,&: hoc perfeftius , quam cx motu con-

cluditur in phyfica primum mouens efle. Vndc

cx a£lu& potentia.finitatc & infinitate.multitu-

dine & vnitate , & cx multis taUbus , quz funt

proprictates & pafliones Mctaphyfica poteft

concludi in Mctaphyfica Deum cffe, fiuc pri-

mum cns efTc.

Idc6 dico quantum ad iftum articulum,qu6d Veus non en

Dcus non cft fubiedum in Metaphyfica.quia i'i- fM'^'"» '"

cut probatum cft fupra ti.i.* dc Dco tanquam vt M«'-i/>/y/Jf/».

pruTio (ubicao , tantum cit vna fcientia , qna: r

pon cft Mctaphyfica.Et hoc probatur fic:de om-

iii fubiedo etiam (cientix fiibaltcrnats ftatim

ex fcnfibus cognofcitur quod cft fic, quod fibi

non rcpngnat efTc , vt patct dc fubicdo Pcrfpe-

ftiuae:ftatim enim ex fcnfibus apprehcnditur li-

ncam vifibilcm cffc : ficutcnim principia ftatim

apprchenduntur apprchenfis terminis ex fcnfi-

bii$,ita tamcn qiiod fubicdum non fit poftcrius

fuo principio , ncc ignotius , oportet fubicdum

in fcientia apprehendi ft.iiim ex fcnfibus : (cd

nuUa ratio propiia Dci conccptibiUs a nohis,

ftatim apprchcnditur ab intcliciTtu Viatoris; igi-

tur nulla fcicntia naruraliter acquifita poteft

eflc dc Dco fub .tliqua ratione propria. Proba-

tio Minoris : Prima ratio Dei , quam concipi-

mns de ipfo, eft, quod fit primum ens : fed hxc

ratio non apprehenditur a nobis cx fenfibus, fcd

prius oportct a nobis concipi compoflibilitatcm

vnionis iftorum duorum tcrminorum : vnde an-

tequam fciamus h.inc compofl!ibiIitatcm,opor-

tet quod demonftreturaliquod cns efleprimum:

igirur, &c. Vnde conccdo cum Auicenna, qu6d

Dcus non fit fubiedum in Metaphyfica. Nec

obuiat diftum Philofbphi primo Mctaphyf. di- A,;ft^t.

ccntis , quod Metaphyficaejlcirca caufas altiffi-

rnat, quia loquitur, ficut locutns eft primo Prio-

rum cijm Aicit primU oportet dicere circa ijuid &

de cjuo, quoftiam circa demonfirationem,Gi' de dif-

ciplina demonfhatiua, id eft.de vniucrfali fcicn-

tia dcmonftrandi fiuc fyllogizandi. Vndc circa

propric notat circumftantiam caufit finalis ; fi-

cut & caufq? ipatctialis : Vndc Mctaphyfic?. ctl

circa

Quieftio 11.

21

circa altiflimas caufas finalitet , ad quarum co- gnitionera tcrminatur fcicntia Mctaphyficalis.

ARTICVLVS SECVNDVS,

VtritM hahcfts primum ^fupremum hahi^

tUM fcie/tti£ mturaliter acquifita, popt

fcire ex purii naturalihus omnia

C0g>7ofcihilit iff Deo ?

. 'Y\^ fccundo artjculo dubium potcft vidcri.fi

X-^^pofluraus ex naturalibus puris cognofcere de Deoomnia nobis poffibilia cognofci de ipfo? Et diceret Ariftoteles , & alij Philofophi quod fic , quia omni porentia: padlua: naturali corrcf- |>ondet potentia adiua naturaiisiigitur,6(c.

SCHOLIVM n.

tiegat nos ex purii naturalibus pojfe cognofce- yt omnia cognofcimta de Deo , tMm tjuia fcientia mftra de Deoeft imperfecia,tum ^Hf4ConfHfa,tHm quia ebfcura.

SEd c»ntra kocqHibilfdampcrfuafionibuspo- teft argui fic,fumpta triplici maiore : Omnis cognitio noftranaiuralis de Dcocft pcr effedum zquiuocum.Itcm ,omnis cognitio rtoftra naturalis de Deo cft indiftinifla. ltcm,omniscognitiono- ftra naturalis de Deo eft obfcura , quia non de ipib prxfente intclleftui fccundum fuam eftcn- tiam a6tua!em.

Ex prima maiori arguo fic J fi omnis cognitio noftra de Deo naturalis eft per effedtum aiquiuo- cum, igiturcft hnperfeib : fcd poflibihs eftcO* gnitio perfe(Jlior de Deo.vt illa.quacognofeitur in aduali cxiftentia principaliter ; igitur ex puris naturaUbus non poflumus haberc omnl cogni- doncm nobis poUlbilem. Probatur aflumptum: omnis potcntia habens aliquod obieftum pri- mum communchabctquodlibct contentum fub ipib pro per fe obiedlo,inquod potcft,aliter noii eflet obiedum fibi adaequaru,fi porentia aUquod contentum fub ipfb rton rcfpicerct , fed ahquud inferiusdfet obie(Stumada:quatum:fedDeus fub tationc Dcitatis,vt in {c,cft contcntum fub entc, quod eft per icobieAum primum intcUediHS no- ftri.Igitut Dcus,vt hi fc,eil: pcr ie obiedlum intel- ledus noftri , igitur intellcdlus nofter poteft co- gnoicere Deum in fua acluah' exiftentia.

Item, naturale defiderium incft nobis ex efFc* €tXi cognofcere caufam ptimam ; fed dcfiderium naturale non quiefcit , fi Deusnon cognofcitut per cfFe^bum , ficut quihbet experitur in feipfoi cum igirur dcfiderium naturalenon fit fruttra, fequitur quod poffumus cognofccrc Deum in fua atfluah exiftentia.

Item,fccundo Metaphyfica:,t.f .probatut quod hoh eft proccfllus in infinitum in caufis,quia tunc non contingeret aliquid fcircjigitut ad petfc^am fcicntiam contingit fcire omnes caufas ; aliter cnifn infiniras caufarum non impcditec ipfum fi:ire:fed non fufficit cognitio confufacaufatum; quia tunc non diftindte cognofceretur caofatum; igitur pofnbile cfl nobis habcre diftindam co- gnitioncm primc caufar:ergo,&c.

Ex fecunda Maiori arguitut fic : fi omnis co- gnitio nofti a de Deo naturalis eft indiftinda.igi-

iUtti neqitit ftrfetii (»■ gnofci ex ns- tf.rdihut , frehntur *x trflid eafi' tt.

tofsihilti eH tiixtcri co- gHitio nobi- tier tnttHra ti.

AARist.

tut iraperfedla : fcd talis non poteft quictarc ap- peritum noftrum ad cognofccndum Deum,quia fi indiftinda & imper^^aa cognitio quietarci; igicur in quocunque in quo illud fubic(5tum in- diftind^ poteft a nobis cognofci , ibi poflcmus quicrari ; fed non repugnat fibi ex ratione fui, quod quafi indiftindc in cteatura reprrcfcnte- tur,& ibi indiftinftc cognofcatur •, crgo increa- tura pofTiimus quicrari , & fic bcaiificari , quod faifum cft.

Ex tertia Maiori arguitur fic : Etfi omnis co- gnitio noftra dcDco naturahter ik obfcura.pof- libilc eft nobis habere claram cognitionem dc eo:igitur,&c. Probatio Minofis: quod eft perfe- ^ionis in potfllitia inferiori , non rcpugnat eflc in fuperiori-,fed hoc eft perfc(5tionis in potcntia fenfitiua,qu6d poteft habere notitiam claram dc exiftcntia obicdi ipfum intuendo , vt patct dc potcntia vifiua : igitur hoc non rcpugnat poten- tiat intellciftiua: , fed vt oftenfum eft , Deus fub ratione Deitatis, cft pcr fc obicdura intclledus noftri : igimr,&c.

Nnlla eognU tio imftrfem It» DtiqMit» tstnts.

PerfeiHo ft' ttnti*. inft' rioris ntn re- fugnatfuft'

ARTICVLVS TERTIVS.

ytrum lidtor hahere pofsit aliquamnotitiam

de Deo perfeffiorem omni noti'

tia naturali ?

PEr prxdiiflapatet ad tcrtium articulum^fcili- cet , quod efl aUqua notitia nobis pofTibiiis, qua: fit perfedlior orani notitia , quam habcre pollumus cx naturahbus : & hoc probatur fic; poffibile cft nobis diftin^Sle cognofccrc finem huraanorum adluum. Quaeroigitur , an pofTum cognofcerc Deum clarum in fc intnendum , etlc finem humanoruraa(ftuum,annonrfi fic,habctur propofitum,cum illum ex naturalibus nonpoffi- mus habcrc,& ita fequitur quod feUcitas noftra non fit aftus naturalis.cum ille a(5kus non fit na- tutalis. Si autem non poiliimus cognofcere Deum fic efTc finem noftrum, & tamen necell.i- rium eft nobis hoc cognofccre : ctgo pofliimus percipere,qu6d ratio naturalis deficit,& pcrcon- fcqucns intclligcre, quod fit aliqua cognitiofa- pcrnaturalis nobis poffibih's.

SCHOLIVM III.

Probat pojfibilcm effc viatori aliam notitiam per- feiliorem ornni notitia natuyali^iietnde /iddit lan- ijuam corolUrium qMnftionis multa ejfe naturaliter cognofcihilia de Dco,vtpote tjHtt a poftinori cogncf- cuntttr tanquam ex effeSilbiu : alia vero non effi perceptibilta mfi iumine fu^ernaturali , atc^ue ita docet infcripto Oxonienfitj.i .prol.num. i ^.cr »» l. d-y^.i.& ijHodl.i^. & collait\o. naturaLter fctri pofftyDeum ejft vnMn,non tamen effe trtnunt.

EX di^ais patct refponfio ad qua:ftioncm:qu6d aUquas veritatcs poffumus cx naturalibus cognofcerc deDeo,& ahquas non,quiaqu.Tcun- que ex his , quae in cfFc^kibus funt nota de Deo, potfunt a nobis cognofci dc Deo : quia per de- monftrationcm quia efl pofllimus conCludcrc il- la inclfc Deo : fcd muka pofTunt eflc nobis nota dc Deo in eftedlir, vt p.itct in fcientiis Philofo- phorum,ide6 phira pcr dc.r.onftratioiicni, qnia^ poffumus fcire naturaliter de Dco.

Et

Fefiibilem ejfe viatcri ccgnitienem ftrfeHiorim natMnM,

Telicitits nt' flrM efl aclut fuftminura- lis.

ReJ^onfio ad qutjHenem frinctfalem. Aliqut, vt- ritates funt naturnlittt fcibiUi di Del , alit ncn.

11

Prologi

7-

^d primum Mr£.princif4- li.

A4 ficundlf.

^d ttnium.

1» foteiftiit fenfitmis im, perfeciionis tfi quod ex nMuralibus fu*m perfe- Sienem ac- ^uirmt.

Et ex oppofito.quod quia mukx veritatcs fci- bilcs dc Deo.non pofTunt cire notac ex his , qux rclucent cx efFc(aibus : ideo raulcae funt verirates fcibilcs dc Dco fecundiim fe , quas naturalitcr non polfuraus fcire de Deo : fupernacuralitcr ta- met» poflumus.vt oftenfura eft.

Ad priraum argumcntum principalc dicen- dum, quod aftus fapiencia: incellcdualis non eft fclicicas.niii fccuhdura ^«f(^,ordinatus lad vifio-r nera cdcmiae diuinac, Vndc felicitas fecundum quod pofuit Philofophus in vita ifta polTibilis habcri , non cft felicicas fimplicitcr , fed tancum (ccundum qutd.

Ad ahud quafte refponfioncs aliorum , & eo- tum improbationcs,& propriarailloruni rcfpon- fioncm. Sed nunc dicendum eft brcuicer : quod non (equitur : contingit cogmfcere prima frinci- pia n^ttfraliter : igitur cognofcimni conclufiones, quia cx tahbus principiis & minoribus fubfum- ptis non (cquunturnificonclufioncs,qua: prasdi- cant conceptuscomuniflimos, vt impoflibile eft Angelum fimul c(Tc & non eflej& huiufmodi.

Ad tertium refpondco , negando confcquen- liam, quia maioris pcrfc^kionis cft narura capax, qukm fit jlla, ad quam habct vitturem adiuam. Vnde impcrfedlionis cft, qu6d potcntix fcnfiti- nx poflint ex naturalibusfuam pcrfc6lionem ac- qiiirere,& perfcftionis cft quAd pptentix ratio- nalcs vltimara perfeftionem non poflunr habcre ex puris naturalibns : quia fupcriora ordinancur ad maiorem perfc6kionem , quam cx puris nacu- ralibus polfiut habercinec pcr hoc vilifico natu- ram fuperiorcm, fed dignifico j quia quantum tu Phyfice das pocencia: fupcriori, tancum ego:quia omncm perfcftionem quam tu ponis,qHod pof- fit acquircre cx nacutaUbus.hanc & pono ego;& vltra pono quod poccft rcciperc perfedionem vltra omnem illam , qqatn potcft cx naturalibus haberc: idco tu magis illam vilificas.

Ex praEdiftis quxftionibus pacet,quid & quan- tum poflumns cognofccrc de Deo : & quid fen- ticnduni fit de Theologia,quoniam cognitio tri- plex de Deo habcri poceft,Ex prima enim qu^- ftione patet quod Thcologia in fc cft qua: ha- beturdc Deo fccuhdijm vericatcs, per fe fcibiles de co.Ex fecundaquasftione pacet qualemTheo- logiam & cognitionerti Theologicam polTlimus haberc de Deo in via per fpecialem aiaionem diuinam.Ex certiavero quarftionc patetquid fe- cundum naturalem adioncm de Deo pofTumus cognofccre.

QV^STIVNCVLA I.

ytrumilUfcientia,q»^ie(lde Deofub ratione diutnitatii fit cognitiua omnium >

SIc igitur quaro vlteritis:Vrrum illa fcientia, au2 eft de Deo lecundum fe fub rationedi- t^Uqiasqut.- uinitatis,fit cognuiuaomniu?pacec qiiod lic:quia fiitmculMpro illa tacio fubicifli includic omnes rationes fcibi- eomplemento lcs,& ideo illa fcicntia,qua: eft de Deo fub ratio- proUgi. j^g (jiujnicatis omnes veritatcs fcibiles concinct.

SCHOLIVM VNICVM.

Emgie & clare explicat difftcultatem hanc in opere Oxott.ienfi <} . j .Prolog. & ;. later. a num.ii. vbi difiiniuit de 'fheologiti,fiue fcientia Dei, bea-

8.

CorolUrium quAflionum frAcedtntiS.

torum, &viatorum. Trimam ait effe omnium te- gnofcitiuam ratione ^rimi obie^i. Secundam ait effe de omnibM fctbtlibm, qutppe qua nonfunt in~ finita , & cognofci poffunt virtute primi obie6H Theologiei , necjue alimde ait habere hanc Theolo- gicam limitationem ctrca fcibilta, qttam exvolun- tate Dei ofiendcntti in effentia fua tanquam in fpeculo voluntarto cjudtfibi placent. Tertiam negttt ejfe de ommbui fctbtlibui , tum propter defettum inielieiliu noftrt , tum , quia habet terminum ex volumate Dei reutlantis tfcut ©• Thtologia bea- torum "^Dei libere in effentia reprtfentantis. Ad- dit etittm hic incidenter,eai veritates , tjua natura- liter & ex effeEitbus fciri poffunt de Deo, fpeBare ad Metaphyficam , fed fecundu,m quid , nonfim- pliciter.

SEd contri , aUqiMC vcritates fcibilcs de Deo lo. pertinent ad Mctaphyficam ; non igitur ad jllam fcienciam,

Rcfponfio, omnis vcritas pertinct fimpHcitet ad illam fcienciam, vbi fcitur^rc^^er quidizd il- lam vcr6 vbi fcicur cantum tjuia efi:non percinec nififecundun-i cjuid.

Exemplum:Ifta conclufio,qu6d mr^y»» roiun- <i<i,probatur in fcicntia naturalij/^ro^fer cjuid. In Aftrologia,^«'/<i efliided eft fimplic^iter naturalis & Phyficaifecundum qutd ver6 Aftronomica:fic in propofico , omnes veritates fccundum fcfci' biles dtiDeopropter qmd, fciuntur in illa fcicn- ti3,qu«eft dc Dco fccundum fe fub ratione diui- iiitatis.&idco omnes veritaces,quas Metaphyfi- cus vere probat de Deo,fimpliciter percinent ad illam (cicntiamjfed quiaMecaphyficaprobat il- las cx cffedlibus , & demonftracione quia funt, idco fecundijm cjuid adMecaphyficam pcrtinet.

Dicetut forcc : Nonne Mctaphyfica cft fim- pliciter fciencia ? quod fi fic , igitur fimplicircr confidcrat veritates probatas de Deo ; igitur fimpliciter pertinent ad confiderationcm Me- t.iphyficx.

Refpondeo , qu6d Meraphyfica quantum ad Refponfio, illud , quod de Deo confiderat , eft fimplicircr fcientia^«M, fcd fcientia fimplicicer tjuia eftfe- cundiim quid propter quid , ideo ad Mctaphyfi- cam, fecundum quid pertinenc illa: veritaces.

yerhates co- gniti de De$ fecundum quid ad Me- taphyficam ffeii/nit.

II.

Repllca.

Qy.^STIVNCVLA II.

<_x/« Thcologiafit fcientia vna , ^ maxime vna ?

SI vlceriiis quaritur , an Theologia fit vna j^^ fcientia? patct qu6d fic : quia eft vnius fubic- (Si fub vna ratione, quia non cx vnitate copclu- fionis forcitur fcientia fuam vnitatera,fcd ex vni- tate fubiedi,in quo contincntur vittualitci con- clufiones & principia. Vltcriiis fi quaeritur,an fit raaximc vna?Dicen- Scientiafir-

dam quod fic : quia fubicdura cius cft raaxirac "'"'■,^'^.* t f. , .^„ r ■ ■ rvi r - n. ^ftn lubiettt.

vnum,nara fubiedum fcientiaium Phyficaru, elt

tantiira vnum fccundijm rationcm & apprefaeu-

fionem intelle£his:fubicdum vcro huius eft raa-;

xime fingularcjimo eft ipfa fingularitas , vt haic

cirentia diuina, in quantiim hzc eHentia.

S C H O L I V M.

Ex occaftone,<iua refoluit fciet^tiam hanc effema-

ximi

Qu^ftio 1 1 1.

23

15.

Ci-dfrtdopi- nio.

StHcitur frifr.o.

14.

Ti.rno,

Vnui eflh*- lntts fidei refpedi* cm- nium credi- hiiium. jtd. fundx- fHfntum con- trdrium.

xime vnam e.vfummri fiiigitUritMe fubieUi reii- cittacite9pit:ioncvj Godfredi ajferctis Theologtam noft vmm ,fed dupiicem effe hahitum , pratticum Jcilicet cfrfpecuUtiuum.An verotQttufit fpecuU- tiupu,n)j totm pra^icusy'ieque htc,»e<]ue infcripto O xonienji q.i.Prolo^, vbi cx p^ofeffo dijjicuttatem hanc examifiat, ScotM refoluit ;fed vtrobique vi- detur prohlematicus .

EX hoc ipparct h\C\n% illius opinionis , qna; ponic quod Tlieologia non cft vnus habi- tas.fed duplex.fcilicerpradieus & fpcculatiuus, qui^confiderac agibiha,ac fi non fpcculabilia, & e conucrfo : quam opinioncm qusrc.

Sed corttra cam arguicur, cum omuis fcicntfa fit vna ex vnitate fubiedii , & non conclufionis, hxc maxime erit vna,vt primo argntum eft.

Item,in omnibus ordinatis,& vnitatem habcn- tibus , nccefrccft ftarcad aliquod principium in illo gencre-.igitur in gcncrc fcicntiarum oportct ftarc ad aliquam primam fcicntiam, qiix (it ma- xime vna. Si igitur haec fcicntia,qua: eft dc Deo, non fit maximc vna.non erit primafcicntiarum: iiec vnitas luminis fidci , in quo cognoicuntur eius principiaiecundum cos, fufficit ad vnitatem €ius,quia ficomncs fcicntiae Philufophiac, cirent vrta fcicntia proptcr vnitatem himinis naturahs, in quo principiaapprehcnduntur.

Item.habitusnon habcns euideciam cx obicdo, nondiftinguitut fecudiim diftin£lionemobie6li: fedTheologia eft huiufmodi babitus fccundiim cos : igitur non diftinguitur in habitum pracli- cum & fpecalatiuum propter agibiUa & fpccu^ labiUa,de quibus ponunt ipfam cfte. Maior pro- batur.quia ii habitus non habens euidentiam ab obieilo diftingueretur fecunJum diftinftionem obicdi , igitur cum fides fit hniufmodi habitiis, ipfadiftingucretur fecundijm diftindionem cie- dibiUum , & fic rcfpeau omnium credibiiium, non eftet vna fides nifufa.

Ad rationcm ipfbrumdicfndumjquod poncn- tcs eam cfie fpeculatiuam diccrent quod non perttaftat praclica proptcr fc,nccagibilia,fed fo- lum quantiam ad illam cognitioncm piadicam fcquuntur fpeculatiua:fimtiitcr c contra, ponen- tes eampradlicam dicerentquud nonconfiderat fpeculabilia , nifi quatenus pcrea dirigamur in praxim adoperationemextra:& ideo fimphciter illa func operabiha.Exemplum.ficut haeccftpra- 6l:ica ; tjlegrauatw a tali infirmitate, d'betfic fa- nariXic ha:c ex qna fcquitur:^H«<i talit infimtt^ts confurgtt ex abundaritiacholera. ita in propofito: ficut ifta cft prataica,D«»« eji diltgendur.Ka. prae- milTa ex qua fequitnr.fcincct quod Deusforma- tiit homtnem & creauit ccelum : ex qua (cquitur cjuod debet ipfum dihgcre.

Qy>£STIVNCVLA III.

ytrum Theologiaft difi'm6ia a, reliquiifcien • tiis PhiloJlhhi£,& prier omnibH4?

ir. Ql vlteriiisquxritur^fiTheologiafitdiftinaaa rheollgu cfl ^fcicntiis Philofoph cis?dicedum eft quod fic: d^mcia, ab tum.quia hnbet aUquod fubiedii formale aUud, aliu fcien- q„ia fubicdtumilUuscft fingulare.Sccundijm ve- *'a ftr. ^^ Arirtotelcm * fubicdum aUarum eft aUquod rr.fJc.vuV* vniueifale. tum quia hoc patet, difcurrendo pec

* ahas fcicntias. Subicftum in Phyficaeft corpus

mobile.vclcns mobilciDcus vcro non cft muta-

bih'5. Subiedlum in Marhematica , eft quantitas: Deus non eft quantus.nifi virtualter. Similitcr Deus non eft fubie<flum in Meiaphyfica, vt pras- oftenfum eft, nec poteft alia fcientiade Dco efte quam ifta,quia tantum vna poteft cfte de ipfb,vt prius probarum eft.

Sed quairitjir , An haec fit prior ah'is ? Dicen- Theologi» efi dum quod fic : quia cijm fit duplex prioritas in »li'K fcitntia fcicntia.fcilicct ex nobilira' e fubiefti>& cx ccrti- f^^' tudine notiti.T,h.Tceft vtroquc modocertiffima, quia habet obieftnm nobililiimum, & principia fecundum (e ccrtiilima funt.

QV^STIVNCVLA IV.

Vtrum Theologiafitfithalternata alicmfcien- tiitiaut illaalteramfbifulfalternet f

SEd vltetius qu.Tritur,an fit fubaltcrriata alicui altcri fcicntix?Dicendiiqu6d non,quiafcien- ^^* , tialubaltcmata accipit fua prmcipia a lupeiiori ^i^^^^f^ fcieiuia.ncc cognofcit ea,ni(t quia funt vt per ex- ^/j,-,, pericnriam , aut quia rcducuntur in principia iii fupeiiori : fed hoc non contingit in hac (cientia, quia nullura aliud fubiedium potcft includerc vircualitcr iUud fubie(5tum,rcd potitise couerfo.

Scd dicetur foi tc ; (\ fubiedum eft fub fubic- 6bo,& fcicntia fub fcientia: fed Deus continetur Jnjiantia. fub entc,dc quo eft MeraphyUca:etgo,&c.

Diccndum quod fubaltcrnatio nonattcnditur fecundiim per fc fnperius & inferius.quia fcicn- ^*'*"""'' tia fubalternara eft de ente peraccidcns:vtdc U- neavifualieft Pcrfpcifliua:noh autemde eoquod per fe , & eftcntialiter continetur fub fuperioti: qiioniam de genere & fpecic cft cadem fcicntia, quamdiu enim proccdetnr in conccptibus pcr (c cx ratione primi fubicfti, poiTunt fciri principia per fe ad concludendum pafliones de inferiori- biis. Sed cns pcr accidens quamuis fit notum ex fonfu, & fimilitcr principiaeiu.s,tamen non pof- funr fciri propter cjuid , nifi per rationem vtriuf^ que partis, vel altcrius, qua: pettinent ad {cien- tiam fupcriorem , ficur principia Uncc vifuaJis non poflunt fciri propter quid,niCi pcrrationem hnea: & vifuabiHtatis.

Si vltcriusqu2ritur:AnThcologia fibi fubal- jw ternctaUam;Diccndumquodnon,quianon dicit Nec mHm proprer ejuidreCj^cda aUnmm : quia aliae fcicntia: fub»ltern*t. rclbluunt fuas conclufiones in princJipia immc- diata,quaepriiT)6funt vera, etfi nihil aliud cfTet.

Ex hoc aiguitur : Illa (cientia non rcfoluit conclufiojics fuas in aliqua principiapriora il- Iis,qu£ fi tantum c(Tent,adhuc fufficerent ad vc- riiarem conclufionum elicicndarum:nnnc autem in fcientiis quibufdam ira cft , quod fi tantum fua principia eflcnr,adhuc conclufionesrclblue- rentur in illa , vt, fi poneretur , pcr impoffibile, qvbd Dcus non circt , & qubd iriangulus cflct, adhuc habere trcs angulos rcibluerctur vt in na- turam trianguU,vndcliccr huiufmodi fnbicfta fecundiim ejfe eorum fint a Dco.non tamcn pct rationem Dei includunt fuas paffioncs virtuali- ter: & ideb Theologia non dicitat propter cfuid rcfpe<ftu aliarin-n.

^QV^STIVNCVLA V.

ytrum Theologiafit de omnibus \ * * .

SEd vlterius quacritur,An Thcologia fit dc om- The^logi»*^ nibus?Dicendumqubdfic,quaciimadaliqua$ dt omnibuf,

rela

24

Prologi

relationes > quas liabeiM: omnia ad Deum , & e contra;vc Cjut rclatioues craincncise, & exceiTusi & iclationescauralitatis, vcefficientis , formalis & finalis.qua: fundantur in Dco.vt DeuS cll, vcl tcrnnnantur ad ipfumjVtDeuscfl:.

jfr^um. fri- fnum. Gatat.^. Ambtor.

CMfirmntHr.

Argiim. ft- tundum.

Ttrtmm.

t.(Uio ad of- foJliHm,

DISTINCTIO L

Q V ^, S T I o I,

rtrum perfc obiccfttmfrnitionisfit 'vUimttsfnis ?

Alcr.r. 4 /> ^io memA. urt. i. & i D.Tlicmas i.i. ^ ti»;t?7y8 honiil. hlciirf.j.t].x. Do^ot in fcripto Oxcnitnfiiitt.d.l.q.l &^d.^9 q.^.

Irca diftiniflioncm primam qua:- riturde/r«« in comparatione ad fuum ohie&anr,vtrum perfe obie- 5ium frmtionis fit vltimm fiuis ?

GzXzl.S.frucini ..uternfpirttM charitM,gmdiiim, &c. vbi glolla ex AmbrofioiJy?<» appellauit ^poj jioluifruccMy cjuia vropter fe appeteada fitnt : Sc func plura: igitur plura propter fe appetendaifed frucndum cft illo , quod cft propcer feappcten- dum : crgo, &:c.

Confirmatur fpecialiter de charitate:quoniam bono per cflcnciam fruendum eft , charitas cft huiurmodi. ergo, 8cc.

Iccm fccundi^: Cuius eftcapacitas finica illud faciatur finito:fed voKmtas cft huiufmodi. ergo, &c.Maioc probaiur,quia finitum dcbet adaequa- ri finiro.

Itcm tertio fic:firmius afllntit incellctfius ali- cui vcro crcato quam increaco,quia vcro crcaco aflentic propcer euidenciam obic<2i;non fic vero incrcaco ; igicur firmius voluncas atrencic altcri bono quam incrcato.

Contra,Auguftinus de doar,Chrift.cap.i..^M quibu4 frfttndum eft^unt Pattr,& Filitu, & Spi- rittti ftnBuf, & hi tres funt vna res.

Hic primo diftingucndum defruitioneiCecun- <J6 diftingnendum dc obiedo fruitionis ; terrio exponcndum cft quod ponitur in titulo qus- ftionis.

S C H O L I V M,

TSiftinguit fruitionem in ordinatam,& fruitio' vern incommuni ; ordinata affcrit obieUum ejfefi- nem vltimum , non tamenfub tlla pracifa rmttone fiue relatione finis , qut potiits concomitatur ohie- Hum fruitionii,fed fub ratione ohiecii vt in fe bea- tificantii. Ohie£lum autern fruitionis in communi aitejfe bonum ejHodcunque.fiue quod vtrefit,fttie quod apparet vttimtu finis,fiue quod prtftituatur wt vltimiufinis.De hisfufiits agit in fcripto Oxo- nienfi i.d.i.q.i.vbi examinat rationes D. Thoma, & BonauenturA contra ^uicennam ftatuentem intelligentiam fiue jpiritum increatum ejfe obie- ilumfruitionii bon<tfiue ordinatt.

QVantiim ad primum, dico qu6d/r«.'riopo-

Trultio dii- vjtcftaccipi profruitioncincommuni,vel tlex. ordinata. Patet,qu2cunque potentia potcft inot-

dinate agerc,at9:us eius abftrahit ab aftu ordina- to:fcd voluntas poteft inordinatc vcllc, quia fc- cundum Auguftinum lib.bj.qq.q.^c.OOTff&f/^er- Auguft. sierfitai,cjtit viitum mminatur,efi vtifruendM,& frui vtendis.-lgitnr a(flus voluncacis cxcedic frui- ciouem ordinatam.

Sccundo confequcnter videndum dc obicfto obieBum fruitionis:iiam obiedbum fruitionis ordinacx eft fruitionis tr- finis vltimus : iicur entm cleftio eft ordinata & '^""•tt ejl Ji- reita, quanJo e'l debito modo circumftantiona- ** ^ '"""' ta,& rationi \x(\x conformis,ira fruirio eft ordi- nata quando cft dcbito modo circumftantiona- ta:igiturillud eil obieftum fruitionis ordinatae, cum,quod probaturduplicitcr. Primo modo fics pocentia quae refpicit obieftutn commune , non quod ert obicdnmfruitionisdebitis circumftan- tiis circumftantionata : hic cft finis vhimus tan- Potentiant» pcrfedlc quietatur nifi in illo , in quo pcrfedif- ^"L".*''"'' hmc rcperitur luum obicaum;fed voluntas rel- niffim^ c],„. p-cit proobicSo fiio bonum communc : igitur tentofubfuo non quictatut nifi in ilio , in quo perfedifiiinis ohieSo ad*' reperitur ratio boni , & hic elt tantijm vkimus ^***'*' finis;igitur,&c.

Probatio Maioris,quia quod eft obicftnra ali- cui potenti2,& primum obicAum illius,fi rcpe- riaturdiminute in vno , in alio aiucm perfcdc, non quietatur in illo, vbi ratio fui diminute re- peritur;igitur,&c. hoc etiam patet in cxemplo:fi cnim-viuis rcfpiccrec lumen pro obicdo , vt fe extendit ad omnia lumino(a,vifus non quictare- tur nifi in perfeilo luminofo.

Item hoc etiam probatur fic : Potcntia qua: » . inclinacur ad plura,non quietatur in aliquo vno, nifi vbi illa plura contincntur quantum poflunt contineri.£xernpIum:Matctia incUnatur ad plu- rcs formas,& non quietatur ni fi per illam , qua: omnes alias continet, ad quas inclinaturiicd vo- luntas inclinatur ad plura bona , quae in nullo perfe<flc contincntur , nifi in vltimo fine , igi- tur, &c.

Sic patet quid fit obie(5tum fruirionis ordina- obieitum t2:obieftum vero fruitionis in communi quod- />■«'«■<"»«» «» cunque bonum efle poteft;fiuebonum quod eft "'"'"*""• reucra vltimus finis , fiue bonum quod apparet ertc vltimus finisifiue fit bonum prsftitutum vt vltimu finis. Quod primam poteft cflc obie- ftum fruitionis prjeoftenfum eft : Qu6d fccun- dum probatur : d ratioerronca oftendat volun- fati aliquod apparens bonum , tanquam fummd bonum , conucnic volimtacem illo frui. Quod cciam tercium , patct , nam fi bonum oftendatur voluntati eciam a racione errantc , poteft volun- tas illud accipere,& ita ipfum tanquam fincm fi- bi pr2ftituere;quia in cuiufcunque agentispotc- ftate eft agcre,& modus agendi.

Tcrtid exponendum eft quomodo finis vlti- .

mus ponitur per fe obicdbum fruitionis , hoc eiuomodo fi- cnim non eftintclligendumica,qu6dracio fina- nis vltimus lis fic ratio obie<fliua adlus fruitionis ; imo ratio »/^ ohieBum finis eft concomitans obieftum fruitionis , quia /'■'""'"''*• nuUa cclatio rationis maxim^ ad creaturas eft per fe ratio obiedli fruicionis , quia tunc eflet racio beatificandi , fed obiedlum , vt in (e exi- ftens, bcatificat ; (ed relatio finis non eft huiuA modi : ergo, &c.

Hoc etiam patct dc fine praeftituto , quia ibi ratio finis non praecedit adum, fed (equitur:non enim quia oftenditur fub ratione finis, ideo ap- petitur,(ed quia appctitut proptcr fcconfequitui ratio finis.

Ad

Quseftio II

^S

r-

Ai frmum Mrgum. prin- tiftUt.

Ad etnfir'

Per c/Tcn- tiam cafitur diifUcitir.

Ad fitm-

Vnfltx ad*'

^HHtit,

Ad tirtlum.

Ad pri nim principale refpondetur quod talia appetcnda funt pfopter (c formaliter , non formalitcr , quia ordinantur ad finem vlterio- rem.

Ad confirmationem diccnduln quod per tf- yj-wnrfwaccipiturdupliciter.Vno modo vt oppO- nitur eiiquod eft per accidens, ficut illud , quod pra;dic4tur de fubiedo per efTentiam fubie(fli, conucnit fibipci efTentiamfiiam : ficut oppoiko modo per accidcns conuenit alicui , quod norj pra:dic3tur de ipfo per effentiam ipfius , & fic noc efl per accidens,homo eft albus.Alio modo accipitur ftr tjfentiam,vt diuiditur contra parti- cipationem : &r fic excludic omncm aliam cau- fam , & ifto modo folus Deus eft , quicquid eft per eircntiam fuam,vt bonus,fapiens,&c. Quan- do igitur ascipitur bono ptr tjftnttam tft frntn- dum , verum eft fecundo modo : quandodicitur iu minore , charitas eft bona per cflentiam , ver rum cft primo modo,& non (ecundo, ide6 non fcquitur conclufio.

Ad fccundum concedo maiorcm,& nego mi- norem,quia harc capacitas finita potcft fatiari fi- nito. Et ad aliam probationem quando dicitur quod finitum debec adzquari finito. Diccndum quod adxquatio duplex cft , in cntitace , & in proportionc.Prima rcquirit fimilitudincm, quo- modojcinum album adxquatur alteri : fecunda lequiric difnmilitudinem,qOomodo fornia adx- quatur materiaE,& tamen materia eft fimpliciter potentia ; forma vero eft fimplicitera(5lus:Vndc adaequatio proporcionis eft inter difiimilia. Sic in propofito , non enim fequicur , finicum adx- quacur finico in cncicatc & pcrfeftione ; igicur poceft ipfum obieAiue fatiare : quia voluntas fa- tiatur in comparjcione ad aliquid pcopoitiona- bile , vc ^ diflimili : vnde infinicum idsquatiir volnnrati adaequatione obiefti ad potcutiam. Excmplum de relatione finiti ad infini- uim.

Ad tcrtlum argumentum dicitur qu6d affcn- fus incclleftus eft abcuidcnciaobiedtijfei affcn- fus voluntatis uon.

Argum. fri- vtum qucd

QVJESTIO II.

^» affrehejtfofne tltimo netcffejit ipfo frui >

A\ea[.i.f.q.)S.mtmb.i.^ i. f.tj. 7 4.r»emb 7. D.Thom. t.i-q.io.art.t.^ i O.Bonaaent.t.i/.j^ dub.t. Hcnxic, ^Hfdt. j .q.i- . Doaot i.d. 1 .5.4. 0> etllat. 15.0« dHabus f"li& qtodl.16.

L I A M quacftionem quarfiui *:An ap' prthen/o fine vltimo y necejfe fit frui to ?

In qua arguebatur contra hoc,qudd vo-

luntas non necefutatur ad volendum vltimum finero,& in vniuerfali apprehcnfum , fic : quid- qiiid ncccflario quicfcic in aliquo fibi prxfcncc, ncccfT.irio cenct illud,fi poceft:& fic facic fibi ef- fe prxfens : vt pacct de graui , rcfpcfiru ccntri, & dc appetitu fenfitino rcfpedtu fcnfibilis dcle- ftabilis : quia fcmper fruerctur co,nifi voluntas Scor. Oper. Tom. XI.

Ari.ficuri'

* Tbom. ft Hcnticusn.

ipfum '^amoueret , vt patet in brmis : quia cum difncultate a fcnfibili delc<flabili amouentur : Si igitur voluntas ncccflari^ fruitur vliimo fine apprehenfb, neceflkri6 tenet illud, & fi fibi prxfens eft , & poteft imperare incelleftui, nec auercat fe ab eius confideratione ; igitur , &c.

Item fccundum fic : ab eodem principio afti- uo aliquid habet agere* & ncccfTario agcre : fi ncccllado agat : fed volantas eft principium atliuum, quo quis vult finem vltimum ; ergo fi neceflario quis vult finem vitimum apprchcn- funi, ifta ncccffitas eric a pane voluntatis. Tunc fic:quando in principali agentc eft nccefTitas ad agendum , fecundaria agentia neceflario agunt ; quia fecundarium agcns non nioHtr, nifi in virtutc primi , & principalis ; ifritur (\ principalc agens cft neceffario agens cx fc , om- nc fecundarium agens neceflario agec : incelle- dlus aucem , cui imperacur ad apprchenden- dum finem^ vltimum 4 voluntate cfV fecunda- riumagcns , &non principale ctiam fecundum contraria; opinionis Dodores * : Igitur intclic- £kus fcmper & neceflario ftabit in confidcratio- nefinis vltimi.

Confirmatur , quamnis agens naturale agat Confirmatit per multas difpofitiones primas , qus pofrunt impediri , fi tanien in vltimo agat j dicetiir agens naturale ex ncceflState : igitur quamuis fruitioncm vltimi finis prxcedant ali* adliones, vt oftcnfio & apprehenfio obiedli , & cartcra huiufmodi , & iftx funt impcdibiles , fi camen iftis pofitis voluntas neceflario fruatur vl- cimo fine , dicetur abfolutc ncceflarii vcl- le.

S C H O L I V M.

Difficultatem hanc exailijftme difcujfit DoHor in fcripto Oxonenft Itb.i. d.i. cj.^, vbi opiniones S. Thomi. & Henrici circa modum , <jm voluntas fruitur obiecio ,ftu fine vltimo, fufius examinar. Et hic hreuiter refoluit , ejuod ibi per varias con- clufiones 'iifitnxit; nimirum voluntatew nullo mo- do necejfitari ad volendum finem vUimum,fiue ob- fiure,fiue clare vifum,fiue in communi,fitte tn par- ttculart apprche>ffum. Deinde addtt,neque volun- tatem etia charitate eleuatam ntctffitari adfrutn- dumfine vltimo clare vifo, & demitm contra eoJ~ dem doett voluntatem fine charitate pojfe amare finem clare vifum.

ISt A quxftio potcft intclligi dupliciter. Vno modo de fine vltimo obfcure cognito : alio modo de fine vltimo clarc apprehcnfo & intui- tiue : & vtrumque habet duo membra : qnia vel dc finc obfcurc cognito,& in vniuerfali,vcl de fine obfcurc cognito & in particulari. Simi- liter aliud membrum diuiditur , quia poteft in- telligi de fine vltimo clarc vifb , & hoc in comparatione ad voluntatem , vcl per cha- ritatcm eleuatam , vel in puris naturalibus di- miflam.

Igitar ciim quatuor fint articuli in ifta quxflione , in nullo iftorum fruitur volun- tas ncccllario vltimo fine , etiam loqucndo dc vifione clara & voluntate per chariratem eIeiiaca,non eft nccefllcas fimplicicer frucndi,nec ex parte Dei , quin poflit agere ad prius, fcilicer C ad

StMtMt qui- ftienif aftri- tur.

RefolutioDl- Btris,

Vtluntas nuL It moJt n*- ctJfuiHHr ad fiuendum^ tttAm net chttritatt tltu*>tt.

26

Libri 1. Diftindio I.

I.

jtrgum.qitod

fttdeleBtio.

Aoguft.

fofitum.

aA virionem claram , non agenJo ad po(Veiias, fcilicct ad fruitionem : nec ctiam ell: neccffiras, cx pane voluntatis charitatc clcuatiC „qiun pof- fit homo vidcrc,& non fnn. Qnx autcm fiierit caufa fecuritatis in bejtis vt nonpoflint peccarc, * d.49 q-«- diceturin quarto libro *: citcra qux're,&c.

^C -^ P^ ^^ C- '

QV^STIO lU.

ytrimfrmtio in voluntatefit idem dikciio- ni vel deleciAtioni f

Vhotiia.hicart.i.q.i. K.ichard,«r/.i ^i. Occani.qi.i. Gregot.;Wi'w. Dodor infcrifto Oxa,i.q.^.&in i.d.i^. ».8.3.i»4.</.49.g.4-5-d'7. Vafquez i.i.<<«y>.}i.

Trvm frui fic idera dcle<aationi vel dilcdkioni ? qu6d autem fit dclcdatio ^myAlQ vidctur, Auguftinus, 10. dcTrin.cjo. frHimhrcognitfSyin ejuthus voluntas deletlata ac- ejuiefeit : fed male definirctur/r«» , fi deleaatio clTct paflio confcquens fruitioncm , quia pofte- rius nonponiturin definitionc prioris : igitur,

&c.

Contrl Amans aljquo adu elicito aniat Deum ; aut igitur proptcr aliud.aiit prqptcr fe ; (5 proptcr aliud,crgo inordinatc,fi propter fc:frue- lur co,igitur frui eft adus clicitus:fed deledatio non,crgo,&c.

Refpondco.hic duo funt vidcnda.Primo.quo.- modo fc h.ibet dcledatio ad aaum clicitaro a volnntate : An fcilicct fit idcro fibi , vel aliiul ? Secund6 fuppofito quod non , videndum cft an frui fignificct adlum clicitum h voluntatc , vci dclcdationem,vcl vtrumquc ?

Circa primum cft opinio v«a,quae ponit quod dilciaio & deleaatjo funt idem realiter , diffe- runt tamen fecundumVatidncm. Primum proba- tur quadrupliciter;tum,qaia funt ciufdem potcn- ti«,& vnius obieai vnus cft a(aus:turo,quia im- racdiate fcquituradcumdem aftum cognitionis; tum , quia habcnt cadem opf»ofita, vt odiuln & triltiti.im,quas funt idem:tum,quia habcnr cum- dcracffcdkum per fe immcdiatum, fcilicct perfi- ccrc opcrationem : talia autem fuut idem adus rcalitet-, crgo,&c.

Sccundiun dcclar.iior. Diffcrunt enim dupli- citcr fccundum rationcm, Diledkio cnim inteili- gitur vt cft a potentia in obiedum , dck Aatio c conutrfo : & h^c funt idcm recunduhi rem, dif- fcrentia fccundum raMoncm,quia idem cifcadus aftiui, & paflTuii.

Secund^ differnnt : quia dclcdlatio iftiportat quietationcm^qCii eft priuatio motus : dilcdio vnioncm, qus cft pciuatio diftantiai : hx autem priuationcs diffcrunt foliira fccundum rationcm, idc6,&c.

S C H O L I V M.

Impugnat opinionem ajferentem diUEHonem (^ deleElationem reatiter iientificari , & differre tantttm fecunJum rationem , idque multis proft- quitur rationibus , & ojiendit vtramt^ue prouenire f( diuerfis agentibus \ dile^ionem videhcet a vo- luntate elict^deleilationem vero ab obieElo, & ejfe

jin dileBio ^ deleSitio ftnt iilem re». 4iter. Slfbd ftc.

Vrob.%tnr *h mliqHibus qtiadrufliei- t*r.

Dscl.iratur ffutmode di ■ ieciio ^ de- laSiatio d!f- feruntrMio-

anamdarn paffwnem in voluntate. f^tde enmdem in j d.i^,»'^.& ix.Concurrere aittem volitiontm ad dele^iationem, & noUtionem ad trijlitiam ipfe indicat ibidem, & in^.d.i^.t^.t. & d.jyG.cj.^. vbi ait trifiitiam caufari ab enentu & nolitione eius, atqne ita eum inierpretantur Occam & CJabriel h'ic ali'quefcriptor€syidT7tonto autem ad maiorern conjirmationem eorum (]H(t diximus in cenftwa huiiis optrisjomnia argumenta,<ju.t Scotus htccon- gerit , citari aCjregorto Arimtnenfihw ej.i.art.i. cor,cl.i..& eodem modo iifde^nque verbts ab eodtm fniffe tranfcripta ; ^»^ tamen diuerfo , & turnul- tuario rnodo habentur in aliis Reportatii, qitx. cir- cumfernntur. De fntitione vero,de qua in princi^ piohuius qu^Bionis je oElurum promifit mhil rt- foluit,net]ut etiam in leBura Oxontcn.quift.i.vbi difufiits de hac re agit. Attamen t>i ^.f/.^p.^.^. j . &j. docet fruitionem &formalem beattfudinem tn amore confijiere.

COntra:accipio eandcm rationcm,quam ipfi » . accipiunt. lUa funt cadcm,vel diucifa rci - imfugnat liter, quorum oppofita funt talia ; fed odium & prioio frt.ce- triftitia.quasopponunturdiledioiii, vcl delc6fca- "«»'»»' /'^"-

• /•^i-V !• o \A- tentmm.

tioni.funt diucila realiter ; igitur,&c.Mmor pro- o^,,„„ ^

batur multiplicitcr. Primo fic ; odium cft quod- tr-flttu df

dam nollc,quiaodiffcaliquid,eft nollc illud : fed ferum reali-

a(ftus nolcndi non rcquiiit obicdtum apprchcu- '"■•

fum lub rationc cxiftcntis, quia voluntas potcft ^J «"»''/"■'

noUe obic6tum antcquam exiftat ; triftitia vero

refpicit obiedum a£tualiter-exiftcns,quiafecuii-

dura Auguftinutti,i4.deciuit.cap.6.;^«/««;^/><- Auguft.

gif/is quod ei aduerfatur ,timor efi y\Ac\ac(\ iȣc\i^t-

rit nolenti, m/if»/»<» f/?,& ibidcni cap.i^. Trifii-

tia efi de his,quit nobis nolentibus accidunt ; igitur

non fimt idem odium & triftitia.

Sccundo fic :nolitio intenfiflima potcft prx- .Sw»"><ft^ cederc euentum iplius noliti : quo poiito volun- tas non habet adum nolcndi intenfiorem : qui:^ tunc primum«o& nonfuiirctintcnfiffinv ■-•;«- go pofito nolito in ejfe , propier hoc non cft vo- luntas mutata fceundum aliquod «o//f .mutata eft tamena non triftanteintriftantcrn;igitur triilari non cft noile,igitHr,&c.

Tcrtio fic:vo]untas ficut volunrarie elicit a€Lu. lirtii. volendi , ita & .i<5tum nolendi , quia voluntari^ vultaliquis fcnolIc:!cd nullus voUuitaric trift.a- uemovelun- tur.quia tunc uon